تكنيكها و تاكتيكهاي اطفاي حريق و نجات در مواجهه با حريق داخل هواپيما
آتشسوزی داخلی در قسمت بدنه هواپیما ممکن است در حال پرواز یا در دیگر مواقع بروز نماید. این قبیل آتشسوزیها، حاصل گسترش سریع حریقهای بهوجودآمده در قسمتهای خارجی هواپیما بوده و ناشی از مواد قابل سوختوسوز هواپیمای سانحهدیده میباشد که از لابهلای قسمتهای ترکیده بدنه هواپیما پخش میگردد. عموماً این حریقها به آهستگی پیشرفت نموده و هواپیماهای دیگر را در خطر آتشسوزی قرار میدهد. در این مبحث به شرایط مختلف و عمومی اصول خاموشسازی پرداخته میشود که لازم است که علل بروز آتشسوزی، آنچه متعاقباً رخ خواهد داد و اقداماتی که باید به منظور جلوگیری از تهدیداتی که متوجه سرنشینان است، شناسائی گردد.
در این موارد فرمانده عملیات (سرکشیک یا بالاترین مسئول حاضر در صحنه) میبایست توجه کافی به منظور جلوگیری از بروز خطرات بیشتر هواپیما یا هر نوع خطریکه ممکن است متوجه آشیانه هواپیماها یا دیگر هواپیماها و ساختمانهای موجود در اطراف محل آتشسوزی گردد، را معمول دارد.
مواردی که آتشسوزی در داخل هواپیما رخ میدهد: (در حال فعالیت)
الف- آتشسوزی در زمان پرواز
درصورت بروز آتشسوزی داخلی بههنگام پرواز، به دلیل انتشار سریع گازها و دودی که فضای داخل هواپیما را فرا میگیرد و تأثیری که بر مسافرین و خدمه هواپیما دارد، بسیار خطرناک میباشد. چنانچه خدمه هواپیما موفق به خاموشکردن آتش با خاموشکنندههای دستی که قطعاً در هواپیما وجود دارد، نشوند؛ از عهده خلبان نیز کار خاصی بر نمیآید مگر آنکه فرصت کافی برای نشاندن هواپیما به طور ایمن در فرودگاه وجود داشته باشد.
ب- آتشسوزی پس از برخورد (سانحه)
چنانچه هواپیما پس از بروز سانحه، دچار آتشسوزی داخلی شود، خطری واقعی برای سرنشینان آن ایجاد میگردد. دود حاصله از حریق و همچنین دیگر مواد قابل سوخت که تولید میشود، میتواند سبب مرگ سریع افراد گرفتار شده و یا تخلیه مسافرین و خدمه را با مشکل روبرو کند. آتشنشانان میبایست بلافاصله ضمن ممانعت از گسترش حریق، عملیات انتقال محبوسین و اطفای حریق موجود را در کمترین زمان ممکن انجام دهند. قطعاً بهترین اقدام گروههای امداد و آتشنشان این است که مانع بروز این مشکل (حریق) شوند تا مطمئن شوند که میتوانند با ورود به صحنه نسبت به جداسازی بدنه هواپیما و نجات جان مسافرین اقدام کنند. اگرچه در هر سانحه هواپیمایی، درهمپیچیده شدن (مچالهشده) قسمتهای داخلی بهعنوان یک نتیجه اولیه قلمداد میگردد. وقتی چنین حالاتی بروز میکند، تمام سعی و کوشش نیروهای عملیاتی باید در جهت تقلیل آثار ناشی از آتشسوزی داخلی بکار گرفته شود.
ج- آتشسوزی به هنگام مسافرگیری یا حرکت جهت بلندشدن از باند
آتشسوزیهایی که در این حالات رخ میدهد، معمولاً با حجمی کوچک شروع گردیده و بهنظر میرسد به خدمه هواپیما فرصت کافی میدهد تا مسافرین را خارج نمایند. در این موارد استفاده از دالانهای متحرک مرتبط با ترمینال جهت انتقال مسافرین، ممکن است موجب خطراتی گردد. همچنین تیمهای عملیاتی باتوجه به وجود مخازن پر از سوخت هواپیما، میبایست بهسرعت عملیات جلوگیری از گسترش حریق را معمول نمایند. درصورتی که کلیه مسافرین و خدمه پروازی از هواپیما خارج شده باشند نیز لازم است تا بازدیدی دقیق از داخل هواپیما به عمل آید.
موارد احتمالی بروز آتشسوزی در داخل هواپیما
الف- هواپیمای تحت تعمیر
تعداد بیشماری از آتشسوزیهای داخلی هواپیماها در اثر بیاحتیاطی تعمیرکاران رخ میدهد. در این قبیل موارد، خوشبختانه خبری از مسافرین و بهطبع آن ضرورت تخلیه اضطراری افراد نیست، لیکن چنانچه هواپیما در داخل آشیانه مستقر باشد، خطر آتشسوزی بسیار شدید خواهد بود.
ب- هواپیمای محافظتنشده
آتشسوزی در داخل بدنه هواپیماهائیکه در گوشهای متوقف شدهاند ممکن است با آهستگی شروع، گسترش و درنتیجه حریقی گسترده و مقدار زیادی از انواع گازها ایجاد نماید. خطری که در این قبیل موارد، امدادگران و آتشنشانان را تهدید مینماید امکان انفجار هنگام راهیابی به داخل هواپیما است. در مواردیکه آتشسوزی داخل یک هواپیمای بدون منفذ اتفاق میافتد، میبایست با آمادگی و دقت کامل نسبت به امکان بروز پدیده بکدرفت (انفجار گازهای نسوخته) ، مسیر را باز کرد. در این موارد باید مطمئن شد که کلیه لوازم مقابله با حریقی گسترده، آمادهاند تا به کنترل آتش که بهسرعت منتشر میشود، مبادرت ورزید.
عللی که ممکن است موجب آتشسوزی داخلی در هواپیما گردد:
بی توجهی به تأثیر یک سانحه (برخورد) موجب تعداد بیشماری از آتشسوزی داخلی میگردد که بعضی از آنها عبارتند از:
الف- مصرف بدون توجه مواد دود زا
ب- نصب و بکارگیری نامطلوب یا نقص در مدار دستگاههای الکتریکی
ج- شعلهورشدن مواد پاککننده
د- انفجار اکسیژن
و- فعل و انفعالات شیمیایی بر روی مواد خطرآفرین (آتشزا) در انواع بارها
ه – آتشزدن عمدی یا خرابکاری
ذ- سرايت يك حريق خارجي به داخل هواپيما مانند: حريق موتور، ارابه فرود، حريق قسمت بار و…
محلهای اولیه بروز آتشسوزی داخلی
شروع آتشسوزی از نقاط مختلف داخلی هواپیما قابل پیشبینی است. بعضی از آن نقاط هواپیما، پنهان و غیرقابل دستیابی است که کنترل آتش را با مشکل مواجه میکند. در بعضی موارد نیز صعوبت دسترسی چنان است که جز با شکستن (بریدن) و برداشتن پوسته و لولههای مختلف انتقال مایعات و گازها، میسر نخواهد بود.
مناطقی که در آنها امکان آتشسوزی وجود دارد، عبارتند از:
الف- محل استقرار دستگاههای مولد انرژی الکتریکی
ب- قفسهها و جعبههای محل اتصال وسائل الکتریکی
ج- کابین و آبدارخانه (GALLEY)
د- قسمت بارهای تجارتی یا بارهای مسافرین
و- پشت صفحات تجهیزات کنترل از داخل
ه- محل اتصال ارابه فرود
آتشسوزی داخل کابین
موادیکه در ساختمان قسمتهای داخلی هواپیما بکار میروند، بطور عمده از مواد طبقه A بهصورت جامد یا بافتهشده میباشند. تعداد زیادی از وسائل پلاستیکی موجود در اثر سوختن گازهای سمی و غلیظ ایجاد مینمایند. دودهای تند و سوزانندهای که استنشاق آنها به مدت چهار الی پنج دقیقه، موجب خفگی یا مرگ میگردد.
صندلیها
کوسنها (کف و پشتی صندلیها) از نوعی فوم بنام (Polyurethane) ساخته میشود. پوشش کوسنها از پارچه پشمی است. دسته صندلیها از پلی وینیل کلراید(PVC= Polyvinyl Chloride) ساخته شده و از (Polyurethane) پر شده است. صفحات کناری از آکریل، نیتریل، بوتادین و استیرن( ABS) قالبگیری شده و ساخته شدهاند.
ساختمان داخلی
پوشش داخلی بدنه هواپیما از (PVC) ساخته و محل قراردادن بارهای دستی و قسمت سقف نیز از (PVC) است که با پارچه روکش گردیدهاند. قسمت شفاف و در دسترس پنجرهها و قطعات قالبریزیشده موردنیاز پذیرائی (سرویس) از مسافرین از جنس (ABS) میباشد.
صفحات جداکننده قسمتهای مختلف که در دید مسافرین میباشد از ورقههای ملامین ساخته شده و کفها بهوسیله بافتههایی از 80 درصد پشم و 20 درصد نایلون پوشیده میشوند.
مواد مصرفی
کیف دستی و محتویات آن و لباس مسافرین معمولاً از چرم وینیلز و مواد مختلف طبیعی و مصنوعی ساخته میشود. ابزارآلات تخلیه اضطراری از قبیل: سرسرهها، کلکها (قایقهای بادی) ، جلیقههای نجات و امثالهم از لاستیک، پنبه یا نایلون تهیه میشوند.
تعداد زیادی از سیمها و کابلهای هادی جریانهای الکتریکی از پشت صفحات داخلی و مکانهای غیرقابل دسترسی واقع در زیر کف هواپیما میگذرند. پوشش عایق این سیمها و کابلها معمولاً از جنس (PVC) یا دیگر مواد محافظ تشکیل گردیده است. نهایتاً اینکه برای جلوگیری از صداهای ناهنجار بین پوشش خارجی و داخلی از عایق استفاده میشود.
باتوجه به آنچه ذکر شد، متوجه خواهید شد که مواد مصرفشده برای مبلمان داخلی میتواند موجب آتشسوزیهای بزرگی شوند که برای مسافرین محصورشده، بسیار خطرآفرین است. به همین جهت است که اگر آتش به سرعت کنترل نشود و یا آنکه مسافرین هر چه زودتر و قبل از آنکه هوای داخل هواپیما غیرقابلتنفس گردد، تخلیه نگردند حریق بسیار خطرناک خواهد بود.
وظیفه اصلی آتشنشانان درصورت بروز آتشسوزی:
در صورت بروز آتشسوزی وظیفه اصلی آتشنشانان به سه مرحله عمده زير تقسيم ميشود:
1- اطفاء حريق 2- جستجو و نجات 3- تهويه هوا
آتشنشانان در مرحله اطفاء حريق و جستجو و نجات بايد موارد ذيل را مد نظر داشته باشند:
الف- قبل از هر چیز باید بدنه هواپیما را از حریقهای خارجی جدا سازیم.
ب- کنترل و خاموشکردن آتش موجود در اطراف بدنه به منظور ایجاد مسیر برای تخلیه مسافرين
پ- اعزام چند اپراتور مجهز به دستگاههای تنفس مصنوعی به داخل هواپیما ضمن در اختیارداشتن لولههای آب و کف قابلاستفاده فوری از دربهای معمولی هواپیما و دربهای خروجی اضطراری
ت- تهویه و خاموشسازی حریقهای داخل هواپیما
ث- خارجکردن سرنشینان باقیمانده به خارج از هواپیما و انجام فوریتهای پزشکی
ج- خارجكردن و نجات افراد از مكاني كه جمعيت بيشتري ميباشد، شروع شود و تمام نقاط و مكان هواپيما را شامل شود.
چ-درموارديكه حريق داخلي كاملاً گسترش يافته است، بهترين تاكتيك ممكن، استفاده از آب پودري بصورت پیوسته است كه به حجم عمده حريق حمله كرده و دود و گازهاي داغ را از روزنههاي تهويه رو به باد تخليه مينمايد.
ح- درصورت کوچکبودن حریق از خاموشکنندههای دستی استفاده گردد.
خ- چند اپراتور نسبت به پوشیدن دستگاه تنفس مصنوعی اقدام کنند.
د- با دقت نسبت به بازکردن درب هواپیما اقدام کرده و درصورت بسته بودن، پرهیز شود.
ذ- محل بروز آتش مشخص گردد.
ز- با استفاده از مؤثرترین ماده خاموشکننده به خاموشسازی آتش مبادرت ورزید.
ژ- به تهویه و جلوگیری از توسعه آتش مبادرت ورزید.
ي- به اشخاص ناخوش و مصدوم درصورت درخواست و نیاز، کمک کنید.