ضرورت تقويت و تجهيز ايستگاه‌هاي آتشنشاني شهرك‌هاي صنعتي بعنوان مراكز مديريت بحران
شهرك‌هاي صنعتي همواره بعنوان ابزاري مهم و مفيد در رشد اقتصادي كشورها مورد توجه بوده است. علي‌الخصوص در كشورهاي درحال‌توسعه، اين مناطق سهم بسزايي در درآمد ملي كشورها دارند. با وجود تمامي محاسن اين مناطق، همواره نگراني‌هايي نيز در رابطه با آلوده‌سازي محيطي، نشت مواد شيميايي، انفجار و آتش‌سوزي در اين نواحي وجود داشته كه علت آن حضور صنايع مختلف در اين شهرك‌ها مي‌باشد. ارتباط صنايع كوچك و متوسط با شهرك‌هاي صنعتي مي‌تواند بر اهميت موضوع ايمني اين مناطق بيافزايد. در چنين شرايطي روند مديريت ريسك از حالت تك‌كارخانه‌اي به چند كارخانه‌اي تبديل خواهد شد. از طرفي تاثير شهرك‌هاي صنعتي بر مناطق همجوار و فجايعي كه در سال‌هاي اخير در اقصي نقاط جهان رخ داده است، مي‌تواند اعلام هشداري براي كشور ما محسوب گردد. لذا تقويت ايستگاه‌هاي آتشنشاني بعنوان مراكز مديريت بحران در شهرك‌هاي صنعتي و آمادگي براي بحران‌هاي صنعتي علاوه بر كاهش احتمال رخداد آنها مي‌تواند از گستردگي خسارت‌هاي ناشي از آنها نيز كاسته و موجب حفاظت و صيانت از كار و سرمايه ايراني در شهرك‌ها و نواحي صنعتي كشور گردد.
شهرك‌هاي صنعتي و سرمايه ايراني
با آغاز انقلاب صنعتي تغييرات شگرفي در صنعت ايجاد گرديد. توليد در مقياس انبوه به شرايط و امكانات ويژه‌اي نياز داشت كه ديگر توليد خانگي و كارگاه‌هاي محقر امكان اين حجم كار را نداشتند. در ابتداي دوران انقلاب صنعتي، يافتن مكان مناسب براي استقرار صنايع براساس ويژگي‌هاي طبيعي، شرايط حمل و نقل و ساير ملاحظات انجام مي‌گرفت. به دليل تمركز امكانات رفاهي و بالابودن درآمد متوسط در شهرها، حركت مردم روستايي به سمت شهرها آغاز شد. اين امر سبب افزايش تراكم جمعيت شهرها گرديد و به‌تدريج مسائل و معضلات انساني گسترش يافت و شرايط محيطي تغيير كرد. به اين ترتيب پديده‌هاي زيان‌رسان نظير: آلودگي آب و هوا، توليد ضايعات و پسماندها و ساير آلاينده‌ها در محيط افزايش يافت. باتوجه به آلودگي‌هاي ايجادشده، به‌تدریج تمايل به غيرصنعتي‌كردن شهرها ايجاد شد. باتوجه به ناگزيربودن از پيشرفت و نقش مهم صنعت در ايجاد اشتغال در شهرها، متخصصان و شهرسازان طرح‌هايي براي حل مشكلات بين شهر و صنعت ارائه نمودند. سياست‌هاي عدم تمركز موجب گرديد تا صنايع بزرگ و به تبعيت از آنها صنايع كوچك و متوسط از شهرها فاصله گرفته و در مجتمع‌هاي صنعتي ايجاد شده كه نام شهرك‌هاي صنعتي را گرفتند، مستقر شوند. پس از انقلاب شكوهمند اسلامي توسعه شهرك‌هاي صنعتي در دستور كار قرار گرفت به‌نحوی‌که مطابق آمار موجود تا پايان سال 90 ، 678 شهرك ناحيه صنعتي درحال بهره‌برداري در سطح كشور وجود دارد. شهرك‌هايی که تا پايان سال 90 باعث ايجاد اشتغال براي 581220 نفر در 27769 واحد صنعتي گرديدند. از بين صنايع مستقر در شهرك‌هاي كشور 92درصد جزء صنايع با اشتغال كمتر از 50 نفر (صنايع كوچك) مي‌باشند. در دو دهه اخير با ظهور فناوري‌هاي جديد، بر اهميت صنايع كشور و متوسط در ساختار صنعتي كشورها افزوده شده است. مطالعات بانك جهاني نشان مي‌دهد كه اين صنايع در كشورهاي در حال توسعه، اثرات كاملاً محسوسي بر اشتغال، درآمد ملي و رشد اقتصادي اين كشورها دارند. در ايران مطابق گزارش سازمان صنعت و معدن، با وجود اينكه تنها 1/18 درصد سرمايه‌گذاري در كشور تا پايان سال 87 بر روي صنايع با تعداد كمتر از 50 نفر كاركن انجام گرفته است، اما تعداد اين صنايع 3/87 از كل صنايع بوده و برابر با صنايع بزرگ، اشتغال ايجاد نموده‌اند. شهرك‌هاي صنعتي به عنوان ابزاري مهم و مفيد در صنعتي‌شدن، براي اجتماع انساني اطراف آنها منافع اقتصادي بسياري ايجاد مي‌كنند. اما در عين حال مي‌توانند باعث بروز مشكلات ايمني، بهداشت و محيط زيستي در آنها نیز شوند. در حال حاضر نگراني‌هاي بسياري در ارتباط با آلوده‌سازي زيست‌محيطي توسط اين مناطق وجود دارد. ازجمله ويراني سكونتگاه‌ها، آلودگي‌هاي هوا، فاضلاب‌هاي صنعتي، پسماندهاي خطرناك، صدا و تشعشات خطرناك، آلودگي خاك، نشت مواد، تغييرات آب و هوايي و خصوصاً حوادث صنعتي.
حوادث در مناطق صنعتي در سه دسته كلي قابل بررسي است. حوادثي كه براي افراد رخ مي‌دهد، حوادثي كه سازمان‌ها را درگير مي‌كند و نهايتاً حوادثي كه براي مجموعه صنعتي رخ مي‌دهد. محيط‌هاي توليدي جديد مانند: شهرك‌هاي صنعتي بيش از پيش بر نقش مديريت ريسك تاكيد مي‌كنند. از آنجا كه در اين شهرك‌ها چندين شركت توليد يا خدماتي در يكجا كار مي‌كنند، هيچ اتقاقي نيست كه تنها به يكي از آنها مرتبط باشد. بلكه بقيه را نيز درگير مي‌كند. لذا تبديل از قانون ” تك كارخانه” به فضاي ” چند كارخانه‌اي” بر كليه قسمت‌هاي مديريت ريسك داخلي و خارجي تاثير مي‌گذارد.
حريق مهم‌ترين بحران صنعتي در شهرك‌هاي صنعتي كشور
مطابق نتايج به‌دست‌آمده از فرم‌هاي تكميل‌شده حوادث صنعتي توسط شركت شهرك‌هاي صنعتي استاني، بيش از 85 درصد از حوادث و بحران‌هاي صنعتي رخ‌داده در شهرك‌ها و نواحي صنعتي كشور، در طول دهه 80، حوادث آتش‌سوزي بوده و در حدود 10 درصد موارد نيز بيش از يك كارخانه در حادثه درگير بوده است. بررسي توزيع حوادث براساس سال رخداد و نوع حادثه نشان‌دهنده تعداد بالاي رخداد حريق در مقايسه با ساير حوادث صنعتي و رشد تعداد اين حوادث در سال‌هاي اخير مي‌باشد. اين امر مي‌تواند بيانگر ضرورت توجه بيشتر وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و همينطور وزارتخانه‌هاي تعاون، كار و رفاه اجتماعي و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي كشور به موضوع ايمني و بهداشت در شهرك‌ها و نواحي صنعتي كشور باشد و ضرورت تقويت ايستگاه‌هاي آتشنشاني شهرك‌ها و نواحي صنعتي كشور جهت حمايت از كار و سرمايه ايراني را بيش از پيش نمايان سازد.
ايستگاه‌هاي آتشنشاني، مراكز مديريت بحران در شهرك‌هاي صنعتي
پياده‌سازي يك سيستم مديريت بحران و واكنش در شرايط اضطراري در شهرك‌هاي صنعتي داراي مزاياي متعددي مي‌باشد. ايجاد يك سيستم ثبت اطلاعات مربوط به حوادث مي‌تواند در آموزش و پيشگيري از حوادث مشابه مفيد باشد و آمادگي سرويس‌هاي خدماتي شهرك باعث كاهش تلفات احتمالي حوادث در مقابله با شرايط اضطراري مي‌گردد. تدارک سيستم مجهز به نيروهاي كارآمد و ماهر براي مقابله با شرايط اضطراري در شهرك باعث صرفه‌جويي اقتصادي براي صنايع مي‌گردد و از طريق ايجاد اطمينان در سرمايه‌گزاران موجب جلب سرمايه گشته و درنهايت سبب ثبات اقتصادي و توسعه پايدار در جامعه مي‌گردد. ليكن چنين به نظر مي‌رسد که اجراي يك سيستم مديريت بحران هر چند بسيار كارآمد نمي‌تواند به قدر کفایت مثبت و كارساز باشد مگر اينكه زيرساخت‌هاي آن بطور كامل ايجاد گردد.
در اين راستا نيز اقدامات مثبتي جهت ارتقاء سطح ايمني و بهداشت در مجموعه شهرك‌هاي صنعتي كشور شروع شده است كه ازجمله آنها مي‌توان به انجام مميزي ايمني واحدهاي صنعتي جهت دستيابي به بانك اطلاعات ايمني واحدهاي صنعتي و به‌روزرساني آن، تقويت و تجهيز ايستگاه‌هاي آتشنشاني، تقويت و تكميل شبكه شيرهاي آب آتشنشاني (هايدرانت) شهرك‌ها، عقد تفاهمنامههاي همكاري با سازمان‌هاي آتشنشاني و هلال احمر، برگزاري مانورها و دورههاي آموزشي اطفاء حريق، تهيه و توزيع كتابچههاي آشنايي با الزامات عمومي ايمني و بهداشت در واحدهاي صنعتي، نصب تابلوهاي آموزشي با مضمون ترويج و ارتقاء فرهنگ ايمني در شهرك‌ها اشاره کرد.
لذا ضروری است باتوجه به اينكه حوادث آتش‌سوزي مهم‌ترين بحران صنعتي در شهرك‌هاي صنعتي مي‌باشد، با تقويت و تجهيز ايستگاه‌هاي آتشنشاني و تبديل آنها به مراكز فرماندهي و عمليات در شرايط اضطراري و بحراني، گام مهم و بسيار موثري در حمايت از توليد ملي، كار و سرمايه ايراني و ايجاد زيرساخت‌هاي اساسي براي برنامه هاي بلندمدت برداشت.