آتش سوزي و سناريوهاي رفتاري
سناريو به طور معمول شامل شرح خطر به عنوان اولين گام مهم است. به منظور اطمينان از اينكه هيچ چيز ناديده گرفته نشده است لازم است كه شناسايي خطر به روشي سازمان يافته و منظم انجام شود برطبق اين شناسايي خطر، دو نوع سناريو مي تواند به تفصيل شرح داده شود.
1- سناريوهاي آتش (براي رفتار در برابر آتش)
2- سناريوهاي رفتاري (براي رفتار انسان) كه به ايمني جاني و سلامت و تاثير احتمالي پيشرفت آتش سوزي وابسته به برخي از جنبه هاي سناريوهاي آتش مي پردازد.
سناريوهاي آتش سوزي
– شناسايي سناريوهاي آتش سوزي بالقوه
اولين قدم در توسعة يك سناريوي آتش سوزي تشريح وقايع مرتبط با خطري است كه منجر به شروع آتش سوزي مي شود. بعد از شروع آتش سوزي، ممكن است اتفاقاتي همراه با اثر بخشي اقدامات محافظ آتش يا دود براي محدود كردن اثر آتش سوزي به وجود آيد، در نهايت سناريو برحسب پيامدهاي آتش سوزي و احتمال تكرار آن پيامد مشخص مي شود.
در برخي موارد، خرابي يك قسمت از سيستم حفاظتي مي تواند اثر مغاير بر كارائي روش ديگر محافظت در برابر آتش داشته باشد، به عنوان مثال درب باز، نه تنها مانع غير موثري در گسترش آتش سوزي است بلكه مي تواند منجر به نقص سيستم خاموش كنندة گازي به علت از دست رفتن آن عامل شود. مثال ديگر زمين لرزه اي است كه سبب شروع آتش سوزي در بسياري محل ها مي شود، در حالي كه باعث ناتواني لوله كشي شبكة بارنده و خسارت فضابندي ها براي حفاظت در برابر اين آتش سوزي ها مي شود. لازم است هنگام فرموله كردن سناريوهاي آتش، دقت خاصي اتخاذ شود تا اطمينان حاصل گردد ناتواني هاي متعدد ناشي از يك واقعه يا حادثه به علت وابستگي هاي بين عوامل شناسايي شوند.
انتخاب سناريوهاي آتش
شناسايي گروه قابل كنترل از سناريوهاي آتش به منظور يك روش استاندارد شده بايد براي تجزيه و تحليل استفاده شود. مشاوره با طرف هاي موثر يا ذينفع براي اطمينان از اينكه تمام سناريوهاي وابسته در نظر گرفته شده اند، ضروري است. هنگامي كه معيارهاي كارايي در وضعيت قطعي هستند، سناريوهاي آتش بايد طوري انتخاب شوند كه يك طراحي كه ايمني قابل قبولي براي اين سناريوها را نشان مي دهد مي تواند براي همة سناريوهايي كه به خوبي آناليز نشده اند استفاده شود.
انتخاب سناريوهاي آتش مي تواند توسط تجزيه و تحليل كيفي (كمي) خطر انجام شود.
استفاده از ارزيابي كيفي احتمال وقوع آتشسوزي براي انتخاب سناريوهاي آتش
فرايند ارزيابي كيفي احتمال وقوع آتش سوزي براي شناسايي و انتخاب گروهي از سناريوهاي آتش مناسب است كه رقابتي را براي همة الزامات عملياتي توابع فرموله شده مطرح مي كند، هنگامي كه
– عناصر اصلي برنامه هاي طراحي، از جمله عناصر فعال و غير فعال محافظ در برابر آتش كه از قبل تاييد شده اند (توسط مالكين يا ديگر طرف هاي موثر يا ذينفع)؛
– اثرات بالقوة آتش سوزي مربوط به محيط ساخته شده به وسيلة تمام طرف هاي موثر يا ذينفع براي تلفات قابل قبول (به عنوان مثال به دليل مقررات تعداد ساكنين در معرض خطر، ارزش دارائي هاي در معرض خطر و…) مورد توافق واقع شده است.
در تجزيه و تحليل كيفي بايد احتمال و پيامد هر سناريوي آتش در انتخاب فرايندها مشخص شود.
استفاده از ارزيابي خطر كمي آتش براي انتخاب طراحي عناصر و سناريوي آتش
ارزيابي مقدار احتمال وقوع آتش سوزي هنگامي به عنوان يك روش براي انتخاب سناريوهاي آتش و حتي طراحي عناصري مناسب است كه:
– تصميم گيري در خصوص عناصر اصلي برنامه هاي طراحي، شامل محافظت در برابر آتش فعال و غير فعال كه هنوز قرار داده نشده اند (توسط مالكين يا ديگر افراد ذينفع يا تاثير پذير)؛
– اثرات بالقوة آتش سوزي شامل محيط ساخته شده كه مورد توافق واقع شده است قابل كنترل از طريق مقررات نمي باشد.
به طور كلي، در چنين ارزيابي هايي دربارة احتمال وقوع آتش سوزي ، پيشگيري از احتمال وقوع آتش سوزي، طيف وسيعي از حالات بالقوة آتش سوزي را از نظر كمي تجزيه و تحليل مي كند. ارزيابي كمي احتمال وقوع آتش سوزي انتخاب طرح اصلي عناصري است كه به طور كلي امكان به حداقل رساندن احتمال وقوع آتش سوزي را مي دهد (عناصر فعال، مانند حفاظت كننده هاي آب پاش يا عناصر غير فعال مانند زير بخش ها يا ديگر عناصر) به عنوان يك نتيجة مستقيم از ارزيابي خطر كمي آتش سوزي، سناريوهاي آتش كه داراي اهميت بحراني است مي تواند از گروهي از سناريوهاي تجزيه و تحليل شده منتج شود.
انتخاب سناريوهاي رفتاري
زماني كه ايمني جاني مورد نظر است، طراحي مهندسي به ارزيابي نياز دارد كه آيا ساكنين در مدت زمان اشتعال تا رسيدن آنها به يك محل ايمن محافظت مي شوند يا خير.
موقعيت ساكنين در داخل ساختمان، در هر زمان و مكان در طول زمان استفاده معمولي و موقعيت هاي اضطراري به اثر متقابلي از انواع پارامترهاي وابسته به مشخصات ساختمان و ساكنين و سيستم مديريت ايمني در برابر آتش ساختمان و سناريوي آتش سوزي بستگي دارد.
به منظور محاسبه احتمال و پيامد رفتار بالقوة آتش سوزي، تعيين طبقه بندي ساكنيني كه در ساختمان حضور داشته باشند لازم است. واكنش ساكنين به اثر آتش سوزي تحت تاثير طيف وسيعي از پارامترها از قبيل ساكنين، بر حسب تعداد و توزيع آن ها در ساختمان در زمان هاي مختلف، آشنايي با ساختمان، توانايي و عدم توانايي، واكنش به دود و هر اثر فيزيولوژيكي آتش سوزي كه مواد منتشره از آتش مي تواند بر روي آنها داشته باشد، رفتارها و خواص آنها، مشخصات ساختمان، به انضمام استفادة آن ها، چيدمان وسايل و تاسيسات 1، شرايط هشدار، وسايل فرار و راه حل مديريت اضطراري، اثر متقابل تمام خصوصيات با ايجاد سناريوي آتش سوزي و شرايط مداخلات اضطراري (تسهيلات مامورين آتش نشاني و نجات) كه تاثير مي پذيرد مي باشد.
اين خواص سناريوي رفتاري ساكنين را جهت بررسي در ارزيابي طرح تشكيل مي دهد. طرح سناريوهاي رفتاري مي تواند شرايط را در يك محوطة مجزا يا گروهي از محوطه هاي مشابه درگير ساخته شده نشان دهد. هر ساختمان مي تواند شامل انواع سناريوهاي رفتاري متفاوت با در نظر گرفتن مدت مهار آتش سوزي باشد. تعداد كمي از طرح هاي سناريوي رفتاري براي نمايش شرايط متفاوت با تنوع وسيعي از ساختار ممكن است استفاده شده باشد، هر چند سناريوهاي منحصر به فرد مي توانند در موارد خاص متفاوت باشند.
تجزيه و تحليل تمامي سناريوها حتي با استفاده از پيچيده ترين منابع محاسباتي غير ممكن است. ضروري است كه مجموعه اي از اين احتمالات نا محدود به مجموعة كوچكي از سناريوهاي كنترل پذير كه قابل تحليل هستند و در مجموع مي توانند محدوده اي از تركيب ويژگيهاي ساكنين را ارائه دهند كاهش يابد.
براي مطالعه بيشتر مي توانيد به استاندارد مهندسي ايمني در برابر آتش (استاندارد فارسي شماره ISO 16475 سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مراجعه نماييد.