واژه پیشگیری معمولاً با ایمنی همراه می باشد( ایمنی و پیشگیری)، در ابتدا با مفهوم هرکدام آشنا می شویم
تعریف پیشگیری:عبارت است از مجموعه اقداماتی که در ذهن تصور می کنیم تا با عملی نمودن آنها مانع از بروز حوادث ویا کاهش خسارات گردیم.
تعریف ایمنی: عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard) که در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است که دارای پتانسیل رساندن آسیب به کارکنان، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین شده می باشد. هنگامی که خطر (Hazard) وجود دارد امکان وقوع اثرات منفی یاد شده وجود خواهد داشت. کلمه (Danger) گویای قرارگرفتن در معرض یک (Hazard) است، یه این ترتیب ایمنی متضاد (Danger) بوده است، و در صدد حذف خطرات بالفعل موجود در محیط می باشد. ایمنی به طور صد در صد وجود ندارد و عملا هم هیچگاه حاصل نخواهد شد بدین خاطر است که گفته می شود ایمنی، حفاظت نسبی در برابر خطرات است.
منظور از ایمن و غیر ایمن چیست؟
یک مکان، یک کار معین و یا یک دستگاه زمانی ایمن در نظر گرفته می شود که احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای کسانیکه در آنجا بوده یا با آن دستگاه کار می کنند در حد قابل قبول پایین باشد. به طور کلی، میتوان چنین گفت که میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش یافته و با افزایش سطح ایمنی کاهش می یابد.
حیطه فعالیت ایمنی امروزه گسترش یافته و به شاخه ها و به گرایشهای گوناگون دانشگاهی گسترش یافته است که عبارت است از :
1- مدیریت خطر
2- پیشگیری و کنترل خطرات
3- پیشگیری و کنترل حریق
1- مدیریت خطر: مدیریت هر مجموعه مسئول ایمنی و حتی بهداشت کارکنان و افراد تحت نظر خود است، همانگونه که یک مدیر برای بهره وری وسود آوری مسئولیتی سنگین دارد، در مورد ایمنی و بهداشت نیز چنین وضعیتی صادق است تولید از دست رفته ممکن است از طریق بهبود مدیریت مجددا بدست آید. اما هیچ راهی برای جبران تلفات انسانی که در نتیجه بروز حوادث حاصل می شود، وجود ندارد. این نکته مورد توافق متخصصان علم مدیریت است که تنها 15 درصد از مشکلات سازمانها یا کارخانه ها ممکن است بوسیله کارکنان حل و کنترل شود، در صورتیکه 85 درصد این مشکلات را می توان از طریق مدیریت مهار کرد.
عوامل اصلی در مدیریت خطر:
1- برنامه ریزی ایمنی
2- سازماندهی ایمنی و فعالیت های آن
3- هدایت برنامه های ایمنی
4- کنترل عملکرد ها و نتایج حاصله
ایمنی در کنار بهداشت: ایمنی به معنای محافظت کردن افراد از آسیبهای مربوط به حوادث است وبهداشت به معنای مصون داشتن افراد از بیماری و سالم نگهداشتن وضعیت جسمانی و روانی آنهاست این عوامل حائز اهیمت است، زیرا کارکنان و افرادی که از سلامتی برخوردارند و در محیطی ایمن فعالیت می کنند ثمر بخش ترند. به این دلیل مدیران آینده نگر، حامی برنامه های پیشرفت ایمنی و بهداشت هستند. امروزه به دلیل ملاحظات قانونی تمام سازمانها موظف به مراقبت ایمنی و بهداشتی کارکنان خود هستند.
2- پیشگیری و کنترل خطرات: هر ساله میلیونها حادثه در دنیا اتفاق می افتد. برخی از این حوادث باعث مرگ و برخی دیگر موجب از کار افتادگی موقت می شوند که ممکن است ماهها دوام یابد. حوادث ناشی از کار نیز سبب ناراحتی افراد بشر و زیانهای اقتصادی می گردند. و جامعه متحمل خسارات فراوان می شود. به همین جهت جلوگیری از آنها وظیفه ای مهم و اساسی است.
تعریف حادثه : آنچه انسان را ناخواسته از مسیر زندگی طبیعی منحرف ساخته و برای او ناراحتی جسمی و روانی و یا خسارات مالی ایجاد نماید، حادثه نامیده می شود. در دایره المعارف سازمان بین المللی کار ، حادثه چنین تعریف شده است : (( حادثه عبارت است از یک اتفاق پیش بینی نشده و خارج از انتظار که سبب صدمه و آسیب گردد )) تعریف حادثه ناشی از کار عبارت است از حادثه ای که در حین انجام کار و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد. مقصود از حین انجام کار تمامی اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه، مؤسسات وابسته، ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد، یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مأمور انجام کاری می شود. ضمنا” تمام اوقات رفت و آمد بیمه شده از منزل به کارگاه و بالعکس جزء اوقات کار محسوب می شود.
ایمنی در محیط کار : ایمنی شرایطی است که منابع انسانی را از عوامل مضری که می تواند سلامتی آنان را به خطر اندازد، مصون می دارد در سازمانها ادارات و مراکز صنعتی مسئولیت عمده ایمن سازی محیط کار به عهده مدیران سطح بالای آنها است. البته اهمیت همکاری کلیه کارکنان در محیط امن را نمی توان نادیده گرفت. بعبارت دیگر ایمنی کار عبارت است از : فراهم آوردن موجباتی که از بیماریها و حوادث ناشی از کارهای صنعتی و تجاری و… جلوگیری می کند. یعنی هر چه تعداد حوادث کمتر باشد می توان گفت که ایمنی بیشتری در آن محیط وجود دارد. حوادث معمولا نتیجه شرایط و یا عملیات نامطمئن و نا ایمن می باشند. شرایط نا ایمن شامل استفاده از تجهیزات بد طراحی شده و غیر مجهز، محیط پر خطر به عنوان نمونه، لیز بودن زمین بدلیل ریختن آب، ابزار و تجهیزات قدیمی و مستهلک، عملیات نامطمئن و نا ایمن از سوی کارکنان و بدلیل استفاده نامناسب از ابزار و تجهیزات است. باید توجه داشت که تمام عملیات غیر ایمن منتهی به حادثه نمی شود و تمام حوادث به آسیب و صدمه ختم نخواهد شد بسیاری از مسئولین رسیدگی و بررسی حوادث معتقدند که اکثر حوادث در نتیجه خطای انسانها بوجود می آیند. البته حوادثی نیز بدلیل نقص ابزار و تجهیزات یا محیط کاری نا ایمن رخ داده است. اما در بیشتر موارد به مزایای ایمنی ابزار و تجهیزات و محیط مطمئن از سوی کارکنان توجهی نشده ، یا توصیه های ایمنی و احتیاط های لازم نادیده گرفته شده اند.
روش های طبقه بندی حوادث :
حوادث را می توان به روشهای گوناگونی طبقه بندی نمود :
1- حوادث ناشی از خطاهای انسانی( خستگی، بی دقتی، شوخی و…)
2- حوادث ناشی از نقص فنی تجهیزات( نقص الکتریکی، نقص مکانیکی و…)
3- حوادث ناشی از شرایط محیطی و طبیعی مانند: عدم روشنایی کافی، تهویه نامناسب، سر و صدا ، زلزله ، صاعقه و…..
روشهای پیشگیری از حوادث :
1- وضع مقررات قانونی
2- تعیین اصول و میزان ها
3- بازرسی ها
4- تحقیقات فنی
5- تحقیقات پزشکی
6- تحقیقات روانشناسی
7- تحقیقات کاری
8- آموزش و راهنمایی
9 – تشویق و تنبیه
10- استفاده از سوابق برای تجزیه و تحلیل حوادث و در نظر گرفتن اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه
ایمنی و پيشگيري از حريق
امروزه ميدانيم دنياي پيشرفته صنعتي مديون آتش است . آتش گرما مي دهد روشني مي بخشد، كوره هاي صنايع را داغ مي كند، پخت و پز را آسان ميكند و بطور كلي ميتوان گفت بدون آتش زندگي خيلي سخت و مشكل ، صنايع و كارخانجات تعطيل و برگشتن جامعه به زمان عصر حجر خواهد بود . بنابراين مي بينيم كه آتش خدمت بزرگي به دنيا و جهان بشريت كرده و به همين لحاظ از قديم الايام مورد توجه و احترام بشر قرار گرفته است .
ضرب المثلي است كه مي گويد آتش خدمتگزار خوبي است اما ارباب بدي است ، يعني هر كجا كه ما خطر آتش را جدي نگـيريم و يا آگاه به خطرات آن نباشيم هر لحظه ممكن است حريقي رخ دهد و هر آنچه را در پيرامون خود دارد بسوزاند .
خطرات حريق همواره متناسب با پيشرفتهاي تكنولوژي برق آسا منحنی صعودي مي پيمايد ، لذا پيوسته بر تعداد و شدت حريق ها و انفجارات و در نتيجه بر مقدار خسارات و تعداد تلفات و جراحات بمراتب افزوده مي شود و دانش بشري با وجود قرنها تلاش پيگير راه حل قاطعي براي خنثي كردن كامل حريق و انفجار نيافته است . اما بررسي آمارهاي دقيق حريق توسط كشورهاي مترقي ثابت نموده كه بيش از 75 تا 80 درصد حريقها قابل پيش بيني و پيشگيري مي باشد و در صورت استفاده صحيح از ادوات و تجهيزات آتش نشاني عصر حاضر و آموزش و تمرين واقعي كافي و مداوم مي توان خسارات و تلفات حريقهاي غير قابل پيش بيني را نيز به حداقل ممكن كاهش داد . پيش بيني و پيشگيري خطرات حريق ، ايجاد اطلاعات پر دامنه و عميق علمي و فني مي نمايد كه از يك قرن پيش ضرورت آن كاملاً احساس و به ايجاد رشته مهندسي حفاظت از حريق منجر گرديد كه همواره وسعت معلومات و اهميت آن سیري صعودي داشته ، زيرا به ناچار بايستي با تكنولوژي روز همگام شود و با تهيه و تدوين انواع آئين نامه ها و استانداردهاي معتبر و رعايت و اجراي آنها تا جايي كه ممكن است از بروز حريقهاي احتمالي كاسته شود .
حريق ممكن است به هر نوع ساختمان ، تأسيسات يا محوطه ای حمله ور شود ، هيچ خانه ، مدرسه ، اداره ، كارخانه، آزمايشگاه ،بيمارستان ، انبار ، جنگل ، مزرعه ،كشتي ، هواپيما ، قطار، خودرو و… نيست كه از خطر آتش سوزي مصون باشد . اگر چند سال در بجای معيني حريقی رخ ندهد علامت مصون بودنش از آتش نيست همانطور كه اگر چندين سال شخصی بيمار نشود دليل مصون بودنش از بيماري نمی باشد . پس آتش سوزي جنبه عمومي داشته در هر جا و براي هركس امكان اتفاق دارد و اغلب متضمن خسارات سنگين مالي و تلفات و جراحات جاني است . بايد در نظر داشت كه حفاظت از حريق به هيچ وجه در انحصار سازمانهاي آتش نشاني و يا واحدهاي آتش نشاني نمي باشد . اينها اگر به وظايف خود خوب عمل كنند و وسايل كافي و تجهیزات به روز در دست داشته و آموزش و تمرين صحيح و مداومي نیز دارا باشند تنها كمك یار خواهند بود و حفاظت اصلي با خود اشخاص و صاحبان صنايع و حرف و مديران سازمانها و دستگاههاي مختلف دولتي و غیر دولتی است .
در غير اينصورت به اين ماند كه شخصي بدليل بيمه عمر بودن و وجود بيمارستان در شهر مربوطه به سلامت خود و پيشگيري از خطرات و تصادفات توجه نكند . بديهي است كه نتيجه ای جز تباهي نيست .
اصول و مباني پیشگیری از حریق:
ايمني از حريق در ساختمانها و اماکن به كمك تحقيق ، طراحي و مديريت ميسر مي گردد ، دامنه مطالعاتي آن بسيار وسيع و شامل علوم مختلف در رشته هاي گوناگون می باشد. عــلاوه بـر علـوم فنـي و تجـربي در صـنعت سـاختمــان ، از علـوم اداري ، روان شناسي ، جامعه شناسي و دانش هاي مشابه نيز استفاده مي شود كه هر يك به نحوي و اندازه اي در آن سهيم هستند .
روش های دستيابي به ايمني از حريق:
1- شناخت علل حريق و كوشش براي جلوگيري از بروز آن.
2- شناسائي علل رشد و گسترش حريق و كوشش براي مصون و محفوظ ماندن در مقابل آن .
3- يادگيري اداره کردن (مهار) حريق و كوشش براي كنترل و خاموش نمودن آتش سوزي .
در عمل ، با علم و آگاهي به اينكه حريق ها چگونه بروز مي كنند ، چطور گسترش مي يابند و به چه نحوي مي توان آنها را كنترل و خاموش نمود ،از طريق انجام برنامه هايي جداگانه براي فراهم نمودن ايمني به شرح زير میتوان اقدام نمود:
الف ) تدوين و اجراي استانداردها و آئين نامه هاي پيشگيري از بروز حريق
ايـن گروه بـرنامه ريزي ها شامل تمام ملزومات و اقداماتـي است كه به نحـــوي موجبات آتش سوزي و بروز حريق را از ميان بردارند . فعاليتهايي مانند كوششهاي تحقيقاتي و تعليماتي پيرامون مسائل گوناگون آتش گيري و آتش سوزي ، تهيه و تنظيم و آموزش توصيه ها و پيشگيريها ، توسعه روش هاي اداري و خدمات ايمني و به طور كلي تمام اقداماتي كه در مجموع به خاطر رو به رو نشدن با آتش سوزي بكار ميروند ، از اين زمره اند . اين گروه فعاليتها معمولاً در مراكزي مانند دانشگاهها ، آزمايشگاههاي آتش و حريق شناسي ، سازمانهاي پژوهشهاي علمي و صنعتـي ، مـؤسسه هاي تحقيقاتي و تهيه استاندارد و گاهي شركتهاي بيمه آتش سوزي انجام مي گيرد ، اين اقدامات همگي تحت عنوان ممانعت از حريق نام برده مي شوند .
ب) تدوين و اجراي استانداردها و آئين نامه هاي ساختماني محافظت در برابر حريق
بطـور كلي اين كوشش ها به منظور فراهم نمودن شرايطي از پيش بررسي ، تدارك و طــرح مي شوند تا در صورت وقوع حريق ، تلفات و زيانهاي جاني و مالي ناشي از آتش سوزي به كمترين مقدار برسد . اين طرز عمل را در حقيقت نوعي مواجه شدن با حريق به شكل ساكن و غير عامل است ، در جهت محافظت مواجه شونده ها ( اعم از انسان ، ساختمان و غيره ) و همچنين كنترل و جلوگيري از رشد ، گسترش و ادامه آتش سوزي به كار گرفته مي شود . اين دور انديشي ها در قلمرو و موضوع فعاليت مؤسسه هاي تحقيقاتي ممانعت از حريق نيست و بيشتر در حوزه فعاليت سازمانهايي است كه بر صنعت ساختمان و ساخت نظارت دارند. اصطلاح محافظت در برابر حريق در اينجا مترادف با افزايش ايمني ، قابليت ، استعداد ، تاثير ناپذيري و مقدار مقاومت مواجه شونده در برابر آتش سوزي و گسترش حريق به كار مي رود .
ج) ايجاد سازمانهاي آتش نشاني و توسعه تدابير و تعليمات اطفاي حريق
اين گروه برنامه ها مواقعي بكار گرفته مي شوند كه حريق وقوع يافته و ناچار بايد به طور فعال و عامل با آن مبارزه كرد . در واقع ، آخرين تلاشهايي هستند كه به اميد حفظ ايمني مي توان به آنها متوسل شد . هـزينه بـه كـارگيري ايـن كوششها نسبتـاً زياد است اما در مواردي كه آگاهي دانش و فرهنگ ممانعت و محـافظت براي دستيابي به ايمني كفــايت نمي كند ، ضمن از دســت رفتن بخشي از ايمني ، الزاماً بايد در ايجاد و توسعه فنون مبارزه با حريق و تنظيم و تعليم عمليات و تدابير آتش نشاني نيز همت گـماشت .
لازم به توضيح است كه بسياري از كوششها حالتي مشترك داشته و ميتوان آنها را جزء همه گروه ها منظور نمود . تأمين شبكه آبرساني شهري وصنعتی براي عمليات اطفاء حريق ، آموزش همگاني و بالا بردن فرهنگ عمومي در مورد آتش نشاني و آتش سوزي ، تدارك وسايـل خودكــار خاموش كننده ( شبكه آب افشان اتوماتيك و …. ) و جلو گيري از حريق در ساختمانها و مانند آن از اين گونه كوشش ها هستند .
واژه پیشگیری معمولاً با ایمنی همراه می باشد( ایمنی و پیشگیری)، در ابتدا با مفهوم هرکدام آشنا می شویم
تعریف پیشگیری:عبارت است از مجموعه اقداماتی که در ذهن تصور می کنیم تا با عملی نمودن آنها مانع از بروز حوادث ویا کاهش خسارات گردیم.
تعریف ایمنی: عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard) که در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است که دارای پتانسیل رساندن آسیب به کارکنان، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین شده می باشد. هنگامی که خطر (Hazard) وجود دارد امکان وقوع اثرات منفی یاد شده وجود خواهد داشت. کلمه (Danger) گویای قرارگرفتن در معرض یک (Hazard) است، یه این ترتیب ایمنی متضاد (Danger) بوده است، و در صدد حذف خطرات بالفعل موجود در محیط می باشد. ایمنی به طور صد در صد وجود ندارد و عملا هم هیچگاه حاصل نخواهد شد بدین خاطر است که گفته می شود ایمنی، حفاظت نسبی در برابر خطرات است.
منظور از ایمن و غیر ایمن چیست؟
یک مکان، یک کار معین و یا یک دستگاه زمانی ایمن در نظر گرفته می شود که احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای کسانیکه در آنجا بوده یا با آن دستگاه کار می کنند در حد قابل قبول پایین باشد. به طور کلی، میتوان چنین گفت که میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش یافته و با افزایش سطح ایمنی کاهش می یابد.
حیطه فعالیت ایمنی امروزه گسترش یافته و به شاخه ها و به گرایشهای گوناگون دانشگاهی گسترش یافته است که عبارت است از :
1- مدیریت خطر
2- پیشگیری و کنترل خطرات
3- پیشگیری و کنترل حریق
1- مدیریت خطر: مدیریت هر مجموعه مسئول ایمنی و حتی بهداشت کارکنان و افراد تحت نظر خود است، همانگونه که یک مدیر برای بهره وری وسود آوری مسئولیتی سنگین دارد، در مورد ایمنی و بهداشت نیز چنین وضعیتی صادق است تولید از دست رفته ممکن است از طریق بهبود مدیریت مجددا بدست آید. اما هیچ راهی برای جبران تلفات انسانی که در نتیجه بروز حوادث حاصل می شود، وجود ندارد. این نکته مورد توافق متخصصان علم مدیریت است که تنها 15 درصد از مشکلات سازمانها یا کارخانه ها ممکن است بوسیله کارکنان حل و کنترل شود، در صورتیکه 85 درصد این مشکلات را می توان از طریق مدیریت مهار کرد.
عوامل اصلی در مدیریت خطر:
1- برنامه ریزی ایمنی
2- سازماندهی ایمنی و فعالیت های آن
3- هدایت برنامه های ایمنی
4- کنترل عملکرد ها و نتایج حاصله
ایمنی در کنار بهداشت: ایمنی به معنای محافظت کردن افراد از آسیبهای مربوط به حوادث است وبهداشت به معنای مصون داشتن افراد از بیماری و سالم نگهداشتن وضعیت جسمانی و روانی آنهاست این عوامل حائز اهیمت است، زیرا کارکنان و افرادی که از سلامتی برخوردارند و در محیطی ایمن فعالیت می کنند ثمر بخش ترند. به این دلیل مدیران آینده نگر، حامی برنامه های پیشرفت ایمنی و بهداشت هستند. امروزه به دلیل ملاحظات قانونی تمام سازمانها موظف به مراقبت ایمنی و بهداشتی کارکنان خود هستند.
2- پیشگیری و کنترل خطرات: هر ساله میلیونها حادثه در دنیا اتفاق می افتد. برخی از این حوادث باعث مرگ و برخی دیگر موجب از کار افتادگی موقت می شوند که ممکن است ماهها دوام یابد. حوادث ناشی از کار نیز سبب ناراحتی افراد بشر و زیانهای اقتصادی می گردند. و جامعه متحمل خسارات فراوان می شود. به همین جهت جلوگیری از آنها وظیفه ای مهم و اساسی است.
تعریف حادثه : آنچه انسان را ناخواسته از مسیر زندگی طبیعی منحرف ساخته و برای او ناراحتی جسمی و روانی و یا خسارات مالی ایجاد نماید، حادثه نامیده می شود. در دایره المعارف سازمان بین المللی کار ، حادثه چنین تعریف شده است : (( حادثه عبارت است از یک اتفاق پیش بینی نشده و خارج از انتظار که سبب صدمه و آسیب گردد )) تعریف حادثه ناشی از کار عبارت است از حادثه ای که در حین انجام کار و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد. مقصود از حین انجام کار تمامی اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه، مؤسسات وابسته، ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد، یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مأمور انجام کاری می شود. ضمنا” تمام اوقات رفت و آمد بیمه شده از منزل به کارگاه و بالعکس جزء اوقات کار محسوب می شود.
ایمنی در محیط کار : ایمنی شرایطی است که منابع انسانی را از عوامل مضری که می تواند سلامتی آنان را به خطر اندازد، مصون می دارد در سازمانها ادارات و مراکز صنعتی مسئولیت عمده ایمن سازی محیط کار به عهده مدیران سطح بالای آنها است. البته اهمیت همکاری کلیه کارکنان در محیط امن را نمی توان نادیده گرفت. بعبارت دیگر ایمنی کار عبارت است از : فراهم آوردن موجباتی که از بیماریها و حوادث ناشی از کارهای صنعتی و تجاری و… جلوگیری می کند. یعنی هر چه تعداد حوادث کمتر باشد می توان گفت که ایمنی بیشتری در آن محیط وجود دارد. حوادث معمولا نتیجه شرایط و یا عملیات نامطمئن و نا ایمن می باشند. شرایط نا ایمن شامل استفاده از تجهیزات بد طراحی شده و غیر مجهز، محیط پر خطر به عنوان نمونه، لیز بودن زمین بدلیل ریختن آب، ابزار و تجهیزات قدیمی و مستهلک، عملیات نامطمئن و نا ایمن از سوی کارکنان و بدلیل استفاده نامناسب از ابزار و تجهیزات است. باید توجه داشت که تمام عملیات غیر ایمن منتهی به حادثه نمی شود و تمام حوادث به آسیب و صدمه ختم نخواهد شد بسیاری از مسئولین رسیدگی و بررسی حوادث معتقدند که اکثر حوادث در نتیجه خطای انسانها بوجود می آیند. البته حوادثی نیز بدلیل نقص ابزار و تجهیزات یا محیط کاری نا ایمن رخ داده است. اما در بیشتر موارد به مزایای ایمنی ابزار و تجهیزات و محیط مطمئن از سوی کارکنان توجهی نشده ، یا توصیه های ایمنی و احتیاط های لازم نادیده گرفته شده اند.
روش های طبقه بندی حوادث :
حوادث را می توان به روشهای گوناگونی طبقه بندی نمود :
1- حوادث ناشی از خطاهای انسانی( خستگی، بی دقتی، شوخی و…)
2- حوادث ناشی از نقص فنی تجهیزات( نقص الکتریکی، نقص مکانیکی و…)
3- حوادث ناشی از شرایط محیطی و طبیعی مانند: عدم روشنایی کافی، تهویه نامناسب، سر و صدا ، زلزله ، صاعقه و…..
روشهای پیشگیری از حوادث :
1- وضع مقررات قانونی
2- تعیین اصول و میزان ها
3- بازرسی ها
4- تحقیقات فنی
5- تحقیقات پزشکی
6- تحقیقات روانشناسی
7- تحقیقات کاری
8- آموزش و راهنمایی
9 – تشویق و تنبیه
10- استفاده از سوابق برای تجزیه و تحلیل حوادث و در نظر گرفتن اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه
ایمنی و پيشگيري از حريق
امروزه ميدانيم دنياي پيشرفته صنعتي مديون آتش است . آتش گرما مي دهد روشني مي بخشد، كوره هاي صنايع را داغ مي كند، پخت و پز را آسان ميكند و بطور كلي ميتوان گفت بدون آتش زندگي خيلي سخت و مشكل ، صنايع و كارخانجات تعطيل و برگشتن جامعه به زمان عصر حجر خواهد بود . بنابراين مي بينيم كه آتش خدمت بزرگي به دنيا و جهان بشريت كرده و به همين لحاظ از قديم الايام مورد توجه و احترام بشر قرار گرفته است .
ضرب المثلي است كه مي گويد آتش خدمتگزار خوبي است اما ارباب بدي است ، يعني هر كجا كه ما خطر آتش را جدي نگـيريم و يا آگاه به خطرات آن نباشيم هر لحظه ممكن است حريقي رخ دهد و هر آنچه را در پيرامون خود دارد بسوزاند .
خطرات حريق همواره متناسب با پيشرفتهاي تكنولوژي برق آسا منحنی صعودي مي پيمايد ، لذا پيوسته بر تعداد و شدت حريق ها و انفجارات و در نتيجه بر مقدار خسارات و تعداد تلفات و جراحات بمراتب افزوده مي شود و دانش بشري با وجود قرنها تلاش پيگير راه حل قاطعي براي خنثي كردن كامل حريق و انفجار نيافته است . اما بررسي آمارهاي دقيق حريق توسط كشورهاي مترقي ثابت نموده كه بيش از 75 تا 80 درصد حريقها قابل پيش بيني و پيشگيري مي باشد و در صورت استفاده صحيح از ادوات و تجهيزات آتش نشاني عصر حاضر و آموزش و تمرين واقعي كافي و مداوم مي توان خسارات و تلفات حريقهاي غير قابل پيش بيني را نيز به حداقل ممكن كاهش داد . پيش بيني و پيشگيري خطرات حريق ، ايجاد اطلاعات پر دامنه و عميق علمي و فني مي نمايد كه از يك قرن پيش ضرورت آن كاملاً احساس و به ايجاد رشته مهندسي حفاظت از حريق منجر گرديد كه همواره وسعت معلومات و اهميت آن سیري صعودي داشته ، زيرا به ناچار بايستي با تكنولوژي روز همگام شود و با تهيه و تدوين انواع آئين نامه ها و استانداردهاي معتبر و رعايت و اجراي آنها تا جايي كه ممكن است از بروز حريقهاي احتمالي كاسته شود .
حريق ممكن است به هر نوع ساختمان ، تأسيسات يا محوطه ای حمله ور شود ، هيچ خانه ، مدرسه ، اداره ، كارخانه، آزمايشگاه ،بيمارستان ، انبار ، جنگل ، مزرعه ،كشتي ، هواپيما ، قطار، خودرو و… نيست كه از خطر آتش سوزي مصون باشد . اگر چند سال در بجای معيني حريقی رخ ندهد علامت مصون بودنش از آتش نيست همانطور كه اگر چندين سال شخصی بيمار نشود دليل مصون بودنش از بيماري نمی باشد . پس آتش سوزي جنبه عمومي داشته در هر جا و براي هركس امكان اتفاق دارد و اغلب متضمن خسارات سنگين مالي و تلفات و جراحات جاني است . بايد در نظر داشت كه حفاظت از حريق به هيچ وجه در انحصار سازمانهاي آتش نشاني و يا واحدهاي آتش نشاني نمي باشد . اينها اگر به وظايف خود خوب عمل كنند و وسايل كافي و تجهیزات به روز در دست داشته و آموزش و تمرين صحيح و مداومي نیز دارا باشند تنها كمك یار خواهند بود و حفاظت اصلي با خود اشخاص و صاحبان صنايع و حرف و مديران سازمانها و دستگاههاي مختلف دولتي و غیر دولتی است .
در غير اينصورت به اين ماند كه شخصي بدليل بيمه عمر بودن و وجود بيمارستان در شهر مربوطه به سلامت خود و پيشگيري از خطرات و تصادفات توجه نكند . بديهي است كه نتيجه ای جز تباهي نيست .
اصول و مباني پیشگیری از حریق:
ايمني از حريق در ساختمانها و اماکن به كمك تحقيق ، طراحي و مديريت ميسر مي گردد ، دامنه مطالعاتي آن بسيار وسيع و شامل علوم مختلف در رشته هاي گوناگون می باشد. عــلاوه بـر علـوم فنـي و تجـربي در صـنعت سـاختمــان ، از علـوم اداري ، روان شناسي ، جامعه شناسي و دانش هاي مشابه نيز استفاده مي شود كه هر يك به نحوي و اندازه اي در آن سهيم هستند .
روش های دستيابي به ايمني از حريق:
1- شناخت علل حريق و كوشش براي جلوگيري از بروز آن.
2- شناسائي علل رشد و گسترش حريق و كوشش براي مصون و محفوظ ماندن در مقابل آن .
3- يادگيري اداره کردن (مهار) حريق و كوشش براي كنترل و خاموش نمودن آتش سوزي .
در عمل ، با علم و آگاهي به اينكه حريق ها چگونه بروز مي كنند ، چطور گسترش مي يابند و به چه نحوي مي توان آنها را كنترل و خاموش نمود ،از طريق انجام برنامه هايي جداگانه براي فراهم نمودن ايمني به شرح زير میتوان اقدام نمود:
الف ) تدوين و اجراي استانداردها و آئين نامه هاي پيشگيري از بروز حريق
ايـن گروه بـرنامه ريزي ها شامل تمام ملزومات و اقداماتـي است كه به نحـــوي موجبات آتش سوزي و بروز حريق را از ميان بردارند . فعاليتهايي مانند كوششهاي تحقيقاتي و تعليماتي پيرامون مسائل گوناگون آتش گيري و آتش سوزي ، تهيه و تنظيم و آموزش توصيه ها و پيشگيريها ، توسعه روش هاي اداري و خدمات ايمني و به طور كلي تمام اقداماتي كه در مجموع به خاطر رو به رو نشدن با آتش سوزي بكار ميروند ، از اين زمره اند . اين گروه فعاليتها معمولاً در مراكزي مانند دانشگاهها ، آزمايشگاههاي آتش و حريق شناسي ، سازمانهاي پژوهشهاي علمي و صنعتـي ، مـؤسسه هاي تحقيقاتي و تهيه استاندارد و گاهي شركتهاي بيمه آتش سوزي انجام مي گيرد ، اين اقدامات همگي تحت عنوان ممانعت از حريق نام برده مي شوند .
ب) تدوين و اجراي استانداردها و آئين نامه هاي ساختماني محافظت در برابر حريق
بطـور كلي اين كوشش ها به منظور فراهم نمودن شرايطي از پيش بررسي ، تدارك و طــرح مي شوند تا در صورت وقوع حريق ، تلفات و زيانهاي جاني و مالي ناشي از آتش سوزي به كمترين مقدار برسد . اين طرز عمل را در حقيقت نوعي مواجه شدن با حريق به شكل ساكن و غير عامل است ، در جهت محافظت مواجه شونده ها ( اعم از انسان ، ساختمان و غيره ) و همچنين كنترل و جلوگيري از رشد ، گسترش و ادامه آتش سوزي به كار گرفته مي شود . اين دور انديشي ها در قلمرو و موضوع فعاليت مؤسسه هاي تحقيقاتي ممانعت از حريق نيست و بيشتر در حوزه فعاليت سازمانهايي است كه بر صنعت ساختمان و ساخت نظارت دارند. اصطلاح محافظت در برابر حريق در اينجا مترادف با افزايش ايمني ، قابليت ، استعداد ، تاثير ناپذيري و مقدار مقاومت مواجه شونده در برابر آتش سوزي و گسترش حريق به كار مي رود .
ج) ايجاد سازمانهاي آتش نشاني و توسعه تدابير و تعليمات اطفاي حريق
اين گروه برنامه ها مواقعي بكار گرفته مي شوند كه حريق وقوع يافته و ناچار بايد به طور فعال و عامل با آن مبارزه كرد . در واقع ، آخرين تلاشهايي هستند كه به اميد حفظ ايمني مي توان به آنها متوسل شد . هـزينه بـه كـارگيري ايـن كوششها نسبتـاً زياد است اما در مواردي كه آگاهي دانش و فرهنگ ممانعت و محـافظت براي دستيابي به ايمني كفــايت نمي كند ، ضمن از دســت رفتن بخشي از ايمني ، الزاماً بايد در ايجاد و توسعه فنون مبارزه با حريق و تنظيم و تعليم عمليات و تدابير آتش نشاني نيز همت گـماشت .
لازم به توضيح است كه بسياري از كوششها حالتي مشترك داشته و ميتوان آنها را جزء همه گروه ها منظور نمود . تأمين شبكه آبرساني شهري وصنعتی براي عمليات اطفاء حريق ، آموزش همگاني و بالا بردن فرهنگ عمومي در مورد آتش نشاني و آتش سوزي ، تدارك وسايـل خودكــار خاموش كننده ( شبكه آب افشان اتوماتيك و …. ) و جلو گيري از حريق در ساختمانها و مانند آن از اين گونه كوشش ها هستند .
