چنانچه دتکتورها را سلول عصبی و سیمها و کابلها را رشتههای عصبی بنامیم، میتوانیم تابلوی کنترل مرکزی را مغز سیستم اعلام حریق محسوب داریم. تابلوی کنترل مرکزی ضمن پایش کلیهی ورودیها، کلیهی سیستمهای خروجی را نیز کنترل میکند و در عین حال توان الکتریکی کلیهی بخشها از طریق همین تابلو تامین میشود.
منبع تغذیهی اصلی تابلوهای کنترل از نوع AC و منبع تغذیهی ثانویهی آنها از نوع DC است. انواع دتکتورها و شستیهای اعلام حریق، تجهیزات ورودی تابلوی کنترل محسوب میشوند. اطلاعات مربوط به وضعیت اماکن مختلف از طریق اینگونه تجهیزات جهت پردازش و فعال نمودن تجهیزات خروجی در اختیار تابلوی کنترل مرکزی قرار میگیرد.
آژیرها، چراغهای شنیداری و انواع تجهیزات عملکنندهی دیگر مانند رلههای فراخوان آسانسور، بازکن درهای اضطراری و دمپرهای حریق از جمله تجهیزات خروجی محسوب میشوند.
انتخاب تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق تابعی است از اندازهی ساختمان، کاربری، تعداد مناطق و تجهیزات مورد نیاز ورودی و خروجی اعلام حریق. بر ا ین اساس و بر پایهی نوع سیستم طراحی شده میتوان از انواع تابلوهای کنترل مرکزی متعارف، آدرسپذیر و یا هوشمند استفاده کرد.
تابلوهای مرکزی باید در نقاطی از ساختمان نصب شوند که احتمال وقوع حریق در آنها کمتر است و در عین حال رفت و آمد پرسنل نگهداری کنندهی ساختمان در آنجا بیشتر است. به گونهای که کارکنان حاظر در محل به محض عمل نمودن دتکتورها و روشن شدن چراغهای مربوطه به منطقهای که در آن حریق روی داده است از وضعیت خطرناک مطلع شوند و بتوانند اقدامات لازم را به سرعت و با دقت انجام دهند. بدین معنی که باید در محلی نصب شود که به راحتی قابل مشاهده باشد. معمولا در ورودیها و محلهایی که ماموران آتشنشانی داخل میشوند نصب میگردد.
محل نصب مرکز اعلام حریق باید کاملا روشن باشد، بنابراین لازم است مکانی که در آن تابلوی کنترل مرکزی نصب شده است مجهز به سیستم روشنایی اضطراری باشد. ضروری است که پلانهای ساختمان در محل نصب مرکز اعلام حریق بایگانی و نگهداری شوند، تا نیروهای امداد که خارج از ساختمان در محل حاظر میشوند با دسترسی به نقشههای ساختمان بتوانند عملیات امداد را بهتر و سریعتر راهبری کنند. برای انتخاب تابلوی کنترل مرکزی باید 20 درصد اضافه ظرفیت برای توسعهی آتی مدارها و حلقههای تشخیص در نظر گرفت.
این پانلها به دو نوع آنالوگ و میکروپرسسوری تقسیم میشوند. پانلهای کنترل باید قادر به تشخیص و اعلام خطای اتصال کوتاه یا قطعی مدار باشند. و همچنین در مواقع قطعی برق به طور اتوماتیک برق اضطراری را توسط باطری های به مدار اعمال کند.پانل ها معمولا دارای امکاناتی نیز برای تست قسمتهای مختلف مدار نیز می باشند. از نظر ظرفیت پانلها را با زون تقسیم بندی میکنند که معمولا به صورت 2، 4، 8، 16، 24 و 32 زون ارائه می شوند. در بعضی از پانلها میتوان با اضافه کردن کارتهای الکترونیکی (EXTENTION CARD) تعداد زون ها را افزایش داد. خود مرکز کنترل باید توسط یک دتکتور دودی حفاظت شود. ارتفاع نصب آن حدود 1.8 الی 2 متر است و باید محل نصب آن را از نظر دستکاری افراد غیر مجاز و یا احتمال خرابکاری مورد توجه قرار داد. تعداد دتکتورهای قابل اتصال به هر زون توسط کارخانهی سازنده تعیین میشود.
در سیستم اعلام حریق نحوهی ارتباط دتکتورها با پانل مرکزی به این صورت است که در مواقع بروز حریق، تحریک دتکتور یا فشار دادن شستی اعلام حریق باعث ایجاد یک اتصال کوتاه نسبی در مدار میشود و جریان مدار افزایش مییابد.(نه به حدی که به عنوان اتصال کوتاه کامل شناخته شود و باعث اعلام خطا شود.) در نتیجه مرکز کنترل اعلام حریق مینماید. مرکز کنترل از طریق مدار الکترونیکی بعد از تشخیص حریق رلههای مربوطه را وصل کرده و آژیرها و چراغهای اعلام خطر را به کار میاندازد.
تابلوهای کنترل مرکزی بسته به نوع سیستم، قطع نظر از دریافت سیگنالهای ورودی و صدور فرامین خروجی برای تجهیزات خروجی ممکن است توانایی پشتیبانی عملیات دیگری را نیز داشته باشد.
صحت عملکرد سیستم، تغییر آدرسها، امکانات برنامهریزی و دلخواه سازی تنظیم زمان، راه اندازی مجدد دتکتورها، ساکت نمودن آژیرها و خاموش نمودن تجهیزات هشدار دیداری، ذخیرهی اطلاعات و رویدادها، نمایش وضعیت، برقراری ارتباط تلفنی با مراکزی مسئول، چاپ گزارشها و کنترل کلیهی رلهها از جمله عملیاتی است که تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق قادر به انجام آنها هستند.
بر همین اساس تابلوهای کنترل مرکزی ممکن است شامل همه و یا تعدادی از کلیدها و دیودهای نمایشگر زیر باشند. البته تابلوهای کنترل مرکزی هوشمند یا آدرسپذیر جدا از چراغهای راهنما دارای صفحهی نمایشگر مخصوص هستند و امکان اتصال به رایانه و ثبت اتفاقات از طریق آن را نیز دارند و در عین حال میتوانند با تجهیزاتی همچون مدم یا کارت شبکه از راه دور نیز کنترل شوند.
برخی از کلیدهای عملکننده و دیودهای راهنما عبارتند از :
کلید تمرین: کلیدی برای قطع ارتباط بین تابلوی کنترل مرکزی با مدارهای تکرار کننده و ستاد آتشنشانی برای انجام عملیات آزمایش و اطمینان از صحت عملکرد مدار.
کلید راه اندازی مجدد: برای باز گرداندن سیستم به حالت عادی.
کلید سکوت: برای قطع صدای هشدار دهندههای صوتی
کلید ورود اطلاعات: کلیدها و دکمههای روی تابلوی کنترل مرکزی برای وارد نمودن کلمهی عبور و یا تنظیم شرایط
دگمههای جهتدار یا کلیدهای پیکان: کلیدهای پیکان با جهات چهارگانهی پایین، بالا، راست و چپ برای دستیابی به اطلاعات و دسترسی به فهرست تنظیم شده است.
دگمهی فرمان: کلید با دگمهای برای انجام تغییرات در فهرستهای مختلف مطابق نیاز کابر نشانگرهای دیداری تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق از نوع دیودی به رنگهای مختلف هستند. البته در بسیاری از مراکز اعلام حریق پیشرفته به غیر نشانگرهای دیودی، اتفاقات بر روی صحنهی نمایش درج میگردد. دیودهای مورد استفاده در تابلوهای کنترل به منظور اعلام موارد زیر مورد استفاده قرار میگیرند:
– هشدار حریق (معمولا به رنگ قرمز)
– پیش هشدار حریق (معمولا به رنگ کهربایی)
– بروز عیب در داخل تابلوی کنترل مرکزی (معمولا به رنگ کهربایی)
– بروز عیوب خارجی (معمولا به رنگ کهربایی)
– بروز عیب در ریزپردازنده (معمولا به رنگ کهربایی)
– برقراری جریان درست تغذیهی الکتریکی (معمولا به رنگ کهربایی)
– عیب در سیستم (معمولا به رنگ کهربایی)
– عیب در سیستم هشدار و بروز نقص در مدار اعلامکنندههای صوتی (معمولا به رنگ کهربایی)
– عیب در حلقه (معمولا به رنگ کهربایی)
– عیب زمین، اتصال مدار به زمین (معمولا به رنگ کهربایی)
– برقراری ارتباط، دیود با حالت چشمک زن برای وقتی که ارتباط سیستم با تابلوی کنترل مرکزی برقرار است.(معمولا به رنگ کهربایی)
– دیود مناطق به تعداد مناطق حریق که به هنگام حریق در آن منطقه روشن میشوند (معمولا به رنگ قرمز) این دیودها نشان دهندهی هشدار هستند.
– دیود نوری شرایط عادی (معمولا به رنگ سبز)
– دیود نوری شرایط عیب، دیود برای نشان دادن عیب کلی در سیستم که معمولا به رنگ کهربایی یا زرد انتخاب میشود. در بسیاری از تابلوهای کنترل مرکزی به همراه روشن شدن این دیود، یک بیزر داخلی نیز به صدا در میآید.
– دیود کم ظرفیت بودن باطری، روشن شدن این دیود نشانگر آن است که باطری سیستم رو به اتمام بوده و نیازمند شارژ مجدد است.
– دیود تنظیم اشتباه و راه اندازی مجدد، در صورت تنظیم اشتباه ریزپردازنده این نشانگر روشن شده و در عین حال سیستم برای رفع خطا و رجعت به وضعیت پیشگزیده مجددا راهاندازی میشود. روشن شدن این دیود نشانگر توان اندک منبع تغذیه نیز میباشد.
– دیود نوری جریان متناوب، روشن بودن این دیود نشانگر برقراری جریان AC به تابلوی کنترل مرکزی است. خاموش شدن آن و روشن شدن دیود نوری جریان مستقیم، نشانهی استفادهی تابلو از منبع تغذیهی پشتیبان است.
دیود نوری در حال کار، مانند دیود نوری شرایط عادی است و روشن بودن آن نشانگر در مدار قرار داشتن تابلوی کنترل مرکزی و مجهز بودن فضاهای تحت پوشش به سیستم حفاظت و اعلام حریق است.