نویسنده: admin

یکی از پرکاربردترین و در دسترس ترین وسایل خاموش کننده آتش کپسول آتش نشانی است. کپسول های خاموش کننده براساس استاندارد به انواع زیر تقسیم می شوند.

کپسولهای حاوی آب تحت فشار
کپسول های پودر و گاز
کپسول گاز CO2 (دی اکسید کربن)
کپسول هالوژن

 

در تمام محیط کاری برحسب نوع شغل باید از کپسول های اطفاء حریق متفاوتی استفاده شود.

انواع مواد قابل اشتعال:

بطور کلی انواع مواد سوختنی و قابل اشتعال که در زندگی روزمره با آنها مواجه هستيد عبارتنداز:

1- مواد سوختنی جامد ( مانند چوب، پارچه،لاستيک و … )

2- مواد سوختنی مايع ( مانند فراورده های نفتی، الکلها و …)

3- مواد سوختنی گازی ( مانند انواع گازهای قابل اشتعال مثل بوتان، متان، استلين و …)

روشهای خاموش کردن آتش

بر اساس نوع مواد قابل اشتعال و عوامل ديگر، راههای خاموش کردن آتش ها متفاوت است اما بطور کلی 3 روش زير در خاموش کردن و مهار آتش استفاده می شود:

1- سرد کردن ( قطع ضلع حرارت ) :توسط عواملی مانند آب و گاز کربنیک ( CO2 )

2- خفه کردن ( قطع ضلع هوا ) :توسط عواملی مانند خاک ، ماسه ، پتوی نمدار، خاموش کننده های پودری

3- سد كردن :گرفتن سوخت از طریق مختلف از جمله قطع جريان گاز، قطع جريان سوخت ، دور کردن مواد قابل اشتعال

تجهيزات خاموش كننده

الف – متحرک: مثل شن ،سطل آب، پتوی خيس, خاموش كننده هاي دستي با حداكثر ظرفيت 14 كيلويي, خاموش كننده هاي چرخدار تا ظرفيت 90 كيلوگرم

ب- ثایت: جعبه اطفاء حريق (Fire Box )، اسپرينكلرها (افشانه ها)

خاموش كننده های دستی قابل حمل:

تعريف خاموش كننده:

خاموش كننده ها براي استفاده در شرايط اضطراري با اين هدف كه بتوانند در مراحل اوليه شروع آتش سوزي از گسترش آن جلوگيري و آتش را خاموش نمايد ساخته شده اند.

1)كپسول آب و گاز (آب تحت فشار)

2) کپسول پودر و گاز

3) کپسول CO2

4) كپسولهای كف

5)كپسولهای هالوژن

كپسول آب وگاز: اين نوع خاموش كننده شامل يك كپسول محتوي آب مي باشد كه عامل خارج كننده آن كه گاز نيتروژن است با فشار به درون كپسول تزريق مي شود . در آتش سوزي جامدات اين خاموش كننده بهترين نوع مي باشد.

کپسول پودرشيميايی: اين خاموش كننده ها به دو نوع پودر و هوا و پودر و گاز تقسيم مي شوند ( پودرها شامل تركيبي از كربنات پتاسيم يا استات پتاسيم در آب ويا مخلوطي از كلرور سديم و پتاسيم و باريم ميباشد ) كه در انواع و وزنهاي مختلف موجود مي باشد . نوع پودر و هواي اين خاموش كننده شامل يك كپسول پودر شيميايي مي شود كه عامل خارج كننده آن گاز نيتروژن بوده كه با فشار به درون كپسول پودر تزريق مي شود . فشار سنج كوچك موجود بر روي اين خاموش كننده را مي توان نشانه اين نوع خاموش كننده ناميد .

نوع پودر و گاز اين خاموش كننده نيز شامل يك كپسول حاوي پودر شيميايي مي باشد كه عامل خارج كننده آن كه گاز نيتروژن مي باشد بر خلاف كپسول هاي پودر و هوا كه به درون كپسول تزريق مي شد درون يك ظرف كوچك به نام كارتريج به صورت فشرده موجود مي باشد كه با فشار دادن دستگيره آن كارتريج سوراخ شده و گاز درون آن خارج مي شود .علت استفاده از گاز نيتروژن در خاموش كننده ها مايع نشدن اين گاز در فشار بالا مي باشد كه مانع از كلوخه شدن پودر درون كپسول مي شود . كاربرد اينخاموش كننده در آتشهاي كلاسB و C مي باشد.

 

 کپسول CO2: اين نوع خاموش كننده محتوي گاز دي اكسيد كربن بوده كه به صورت مايع درون كپسول قرار دارد و در هنگام خروج از كپسول به علت افت فشار ناگهاني آن سرماي فوق العاده اي پيدا مي كند كه با سرد كردن جسم در حال سوختن آتش را اطفاي مي كند. مشخصه اصلي اين نوع خاموش كننده ها نازل شيپوري آن مي باشد .از اين خاموش كننده در آتش سوزي ادوات برقي و همچنين مايعات قابل اشتعال استفاده مي شود.

كپسولهاي هالوژن: مواد هالوژنه خاموش كننده هايي هستند كه مكا نيسم خاموش كردن آن شبا هت زيادي به گاز CO2 دارد ( پايه آنها متان يا اتان است كه به جاي هيدروژن آنها يك يا چند ماده هالوژنه جايگزين ميشود مانند CF3Br )، بدين معني كه بعلت سنگين تر بودن از هوا به سرعت روي حريق را پوشا نده و جا نشين هوا مي شود و ماده سوزان را از اكسيژن محيط محروم مي سازد . اين مواد وقتي از خاموش كننده خارج و در محيط ريخته مي شود به سرعت تبديل به بخار و تبخير مي شود.

خاموش كننده فوم (كف): اين نوع خاموش كننده ها محتوي محلولي از آب و كف ميباشد(كف ها دو نوع است: كف شيميايي كه شامل سولفات آلومينيم و بيكربنات سديم و كف مكانيكي كه شامل تركيبات صابوني ميياشند) كه در هنگام خروج از كپسول به صورت كف بر سطح ماده سوختني ريخته مي شود .كاربرد اين خاموش كننده نسبت به ساير خاموش كننده ها كمتر مي باشد اما بهترين خاموش كننده جهت اطفاي مايعات قابل سوختن مي باشد.

شناسایی نوع خاموش کننده از طرف رنگ بدنه سیلندر

خاموش کننده محتوی آب به رنگ قرمز می باشد
خاموش کننده محتوی کف به رنگ زرد یا لیموئی می باشد
خاموش کننده محتوی پودر به رنگ آبی می باشد
خاموش کننده محتوی گاز co2 به رنگ مشکی می باشد
خاموش کننده محتوی هالوژنه به رنگ سبز می باشد
– لازم به ذکر است در حال حاضر اکثر تولید کنندگان از رنگ قرمز برای تمامی خاموش کننده ها استفاده می کنند.

زمان تخليه خاموش كننده‌ها

برای انتخاب یک کپسول مناسب باید به نکات متعددی توجه کرد:

موادی که در محیط باعث بروز آتش سوزی شده اند.
شدت آتش سوزی و سرعت انتشار آتش.
تناسب کپسول ها برای شرایط موجود.
کاربرد آسان.
در دسترس بودن افراد آشنا به کار کپسول.
شرایط محیطی از جمله دما،باد،جریان هوا،وجود بخارات خطرناک و…….
مسایل مربوط به سلامتی و ایمنی کاربر.
لزوم نگهداری و حفاظت از کپسول.
چگونه با یک کپسول آتش نشانی کار کنیم؟

در ابتدا آتش سوزی را تشخیص دهید تا بتوانید با استفاده از برچسب روی کپسول ها،کپسول مناسب را برای خاموش نمودن آتش انتخاب کنید. بعد از انتقال کپسول به محل آتش سوزی، عملیات زیر را به ترتیب انجام دهید:

میله ضامن را بکشید.
سر شیلنگ کپسول را به سمت آتش قرار دهید.
دستگیره را فشار دهید.
شیلنگ کپسول را به سمت مرکز آتش قرار دهید
ابتدا سیلندر را بصورت آماده در دست گرفته وسپس پشت به باد و رو به موضع حریق قرار می گیریم واطفاءرا از لبه آتش شروع وبا حرکت به سمت جلو وحرکت سریع نازل به طرفین ادامه می دهیم (بصورت جاروکش) جریان تخلیه نباید در فاصله خیلی نزدیک به مواد قابل اشتعال انجام شود زیرا در اثر سرعت وفشار زیاد در هنگام خروج ماده اطفائی امکان پخش سوخت به اطراف وتوسعه حریق وجود دارد بنابر این فاصله باید به نوع حریق ووسعت ونوع خاموش کننده آن معین گردد.

آزمایش و نظارت بر کپسول ها :

کپسول های آتش نشانی باید در هنگام نصب و بعد از آن ، هر 30 روز یکبار مورد بازرسی قرار گیرند . جهت بازرسی باید به نکات زیر توجه نمود :

وجود دستورات کاربردی بر روی پلاک حاوی نام کپسول به طور خوانا و به شکلی که پلاک به سمت خارج قرار گیرد.
مهرو موم ایمنی و کلیه نشانگرهای مربوط ، سالم و دست نخورده باشد . پر بودن کپسول که با وزن نمودن کپسول مشخص می شود.
عدم وجود صدمات فیزیکی مانند خوردگی ، نشتی و یا گرفتگی نازل درجه فشار و نشانگر آن ، باید محدوده فشار قابل کاربرد را نشان دهد .
برچسب سامانه شناسایی مواد خطر ناک باید در محل نصب شده باشد.
نکات ایمنی کپسول های آتش نشانی:

ارتفاع نصب کپسول (با وزنی کمتر از 18/14 کیلوگرم) از دستگیره کپسول تا سطح زمین معمولا 150 سانتیمتر است. (طبق استاندارد NFPA 10)
کپسول در مناطق قابل دید نصب شده و در دسترس باشد.
کپسول ها (بدنه, شیلنگ, دستگیره, درجه) به طور مرتب هر ماه بازدید شوند.
تمام کپسول ها باید دارای کارت شارژ باشند و تاریخ شارژ مجدد آنها مخشص باشد.
گپسول ها ار از ضربه دیدن و نور مستقیم آفتاب حفظ کنید.
برای هر نوع اتش, از کپسول مناسب ان استفاده کنید.
نحوه استفاده از کپسول را به تمامی افراد آموزش دهید.
کپسول های اتش نشانی را سالیانه برای تست هیدرواستاتیک به مراکز مجاز بفرستید.
برای خاموش کردن آتش های ناشی از برق, از کپسول های حاوی آب استفاده نکنید.
در فضاهای بسته و داخل اطاق ها از کپسول هالوژنه استفاده نکنید.
تعداد و انواع کپسول ها بستگی به بار اشتعال, نوع مواد سوختنی و ساختمان مربوطه دارد.
تمام افراد باید دوره های آموزش مقدماتی با کپسول های آتش نشانی را طی کنند.
راهنمای استفاده از کپسول آتشنشانی را در کنار کپسول یا روی آن نصب کنید.
هرگز تمام کپسول ها را در یک زمان برای شارژ نفرستید شاید در همان لحظه آتشی روی دهد. کپسول ها را طبق برنامه ی زمان بندی برای شارژ بفرستید و همیشه تعدادی کپسول ذخیره ی اماده به کار داشته باشید.
پس از استفاده از کپسول های آتش نشانی, آن ر با علامت مشخصی جدا کنید.

 

 

 

 

در نواحی ای که امکان سیم کشی وجود نداشته باشد از سیستم های اعلام حریق بی سیم استفاده می شود. از دلایل استفاده از تجهیزات بی سیم می توان مشکلات فنی ناشی از عبور کابل، فاکتور زیبایی و … را نام برد. 

—————————————-

دتکتورهای دودی بدون سیم مانند یک فرستنده با امواج رادیویی (RF) و یا حتی امواج خیلی بلند (VHF) عمل نموده و به هنگام فعال شدن، سیگنال کد شده­ای را برای مرکز اعلام حریق که عمل­کردی هم­چون گیرنده را دارد ارسال می­کنند. سیگنال­های اختصاصی می­توانند تا 256 کانال مختلف را در بر گیرند.

انرژی الکتریکی این­گونه دتکتورها به وسیله­ی باطری تامین می­شود و در صورت افت ولتاژ، سیگنال جداگانه­ای موجب به صدا در آمدن زنگی در داخل گیرنده می­شود.دتکتورهای بدون سیم اغلب از نوع دودی فتوالکتریک مورد استفاده قرار می­گیرند. اما انواع دودی یونیزاسیون آن نیز برای استفاده در اماکن وجود دارد.

برخی دتکتورهای بی سیم دارای زنگ هشدار در ساختار داخلی خود هستند که به کمک باتری به صورت منحصر به فرد و خودکفا عمل می­کنند. در واقع این نوع دتکتورها به صورت محلی مورد استفاده قرار می­گیرند و نیازی به سیستم مرکزی ندارند. دامنه­ی استفاده از چنین دتکتوری بسیار محدود و مناسب اماکن بسیار کوچک با کاربری محدود است.

 

 

 

 

روش هاي عمومي اطفاء حريق : 

اصولا اگر بتوان يكي از اضلاع هرم حريق ( حرارت ، اكسيژن ، مواد سوختني يا واكنش هاي زنجيره اي) را كنترل و محدود نموده يا قطع كرد ، حريق مهار مي شود .

روشهاي عمومي بر اساس ماهيت حريق به اشكال زير مي باشد :

الف- سرد كردن 
ب- خفه كردن 
ج- سد كردن يا حذف ماده سوختني 
د- كنترل واكنش هاي زنجيره اي 
سرد كردن يك روش قديمي و متداول و موثر براي كنترل حريق ، سرد كردن است . اين عمل عمدتا با آب انجام مي گيرد . يكي ازخواص گاز دي اكسيد كربن نيز سرد كردن آتش مي باشد . ميزان و روش بكار گيري آب در اطفاء حريق اهميت دارد ، اين روش براي حريق هاي دسته مناسب A میباشد .

خفه كردن 

خفه كردن، پوشاندن روي آتش با موادي است كه رسيدن اكسيژن به محوطه آتش گردد. اين روش اگرچه در همه حريق ها موثر نيست ولي روش مطلوبي براي اكثر حريق ها مي باشد . مورد استثناء موادي است كه در حين سوختن اكسيژن توليد مي كنند ، مانند : نيترات و زنجيره هاي آلي اكسيژن دار مثل پراكسيد هاي آلي R-O-O-H يا R-COOR و R-NO ۳ همچنين موادي كه سرعت آتش گيري در آنها زياد است مانندديناميت ، سديم ، پتاسيم كه از اين قاعده مستثني هستند . موادي كه براي خفه كردن بكار مي روند بايستي سنگين تر از هوا بوده و يا حالت پوششي داشته باشند . خاك ، شن ، ماسه . پتوي خيس نيز اين كار را مي توانند انجام دهند . 
حذف مواد سوختنياين روش در ابتداي بروز حريق امكان پذير بوده و با قطع جريان ، جابجا كردن مواد ، جدا كردن منابعي كه تاكنون حريق به آنها نرسيده ، كشيدن ديوارهاي حائل و يا خاكريز و همچنين رقيق كردن ماده سوختني مايع را شامل مي گردد . 
كنترل واكنش هاي زنجيره ايبراي كنترل واكنش هاي زنجيره اي استفاده از برخي تركيبات هالن مانند CBrF ۳ ( ۱۳۰۱ ) ، CBrClF ۲ ( ۱۲۱۱ ) ، C ۲ F ۲ Br ۲ ( ۲۴۰۲ ) و جايگزينهاي آن و برخي تركيبات جامد مانند جوش شيرين (K ۲ CO ۳ ) موثر مي باشد . اين عمل براي كنترل حريق مشكل تر و گرانتر از ساير روشهاست ولي مي تواند بصورت مكمل براي مواد پر ارزش بكار رود . 
مواد خاموش كننده آتش موادي كه بعنوان خاموش كننده آتش به كار مي روند در ۴ دسته قرار مي گيرند . بدليل لزوم سرعت عمل و افزايش پوشش خاموش كننده ها ، مي توان از دو يا چند عنصر خاموش كننده بطور همزمان استفاده نمود . طبعا هر كدام از مواد ياد شده در اطفاء انواع حريقها داراي مزايا و معايبي مي باشند . اين گروه شامل گروههاي زير است : 
الف – مواد سرد كننده (آب ، CO ۲ )
ب_ مواد خفه كننده (كف – CO ۲ – خاك – ماسه )
ج – مواد رقيق كننده هوا ( N ۲ – CO ۲ )
د- مواد محدود كننده واكنش هاي زنجيره اي شيميايي ( هالن و پودر هاي مخصوص ) 
آباستفاده از آب براي كنترل حريق يكي از ساده ترين و در عين حال موثر ترين روشي است كه تمام افراد با آن آشنا مي باشند. همان اندازه كه استفاده از آب مي تواند در خاموش كردن آتش مفيد با شد به همان اندازه هم مي تواند در استفاده نابجا ايجاد مخاطره و گسترش حريق يا خسارات نمايد . 

مزاياي آب 

۱ – فراوان و ارزان است ، خصوصا كه براي اين منظور تصفيه كامل آن لازم نيست .
۲ – ويسكوزيته پايين و قابليت انتقال آسان داشته و در مجاري فلزي ، لاستيكي و برزنتي براحتي جاري مي شود . 
۳ – داراي ظرفيت گرمايي ويژه بالايي بوده كه آن را بصورت يك سرد كننده مطلوب مطرح مي كند . ظرفيت گرمايي آب ۵ برابر آلومينيوم و ۱۰ برابر روي و مس مي باشد . مهمتر از آن اينكه گرماي نهان تبخير آب بسيار بالا بوده و گرماي زيادي هنگام تبخير جذب مي كند .
۴ – غير قابل تجزيه بر اثر حرارت است ، حتي در دماي بالا نيز تجزيه نمي شود . بطوري كه در ۲۰۰۰ درجه سانتيگراد تنها يك دهم مولكولهايش تجزيه مي شوند .
۵ – توان سرد كنندگي بالايي دارد بطوري كه در حجم مساوي ، ۵/۶ برابر سرد كننده تر از CO ۲ است . هر ليتر آب مي تواند هنگام تبخير حدود ۵۵۰ كيلو كالري گرما جذب نمايد و هر متر مكعب آب نيز براي افزايش دمايي به اندازه ۱۰ درجه گرمايي حدود ۱۰۰۰۰ كيلو كالري گرما جذب مي كند .

معايب آب 

1- سنگين وزن است لذا حمل ونقل آن در اطفاء متحرك مشكل است .
2- هادي الكتريسيته است ، در محل هايي كه جريان برق وجود دارد ، خطر برق گرفتگي را افزايش مي دهد . 
3- آ ب داراي خطر تخريب است ، زماني كه آب تحت فشار پاشيده شود قدرت تخريب باليي دارد كه گاهي كمتر از خود حريق نيست .
۴ – هنگام اطفاء حريق مواد و محصولات در اثر تركيب با آب دچار خسارت مي گردند . مانند داروها ، اثاثيه ، كارتنهاي بسته بندي ، رنگها و محصولات توليدي .
۵ – به خاطر افزايش حجم آب هنگام تبخير در هنگام پاشيدن به روي مايعات قابل اشتعال مثل نفت يا روغن باعث پرتاب شدن مايعات ، انفجار و پاشش آن شده و گسترش حريق را باعث مي شود .
6- بدليل كشش سطحي آب نفوذ آن به داخل تل مواد ( تل ذغال سنگ ، خاك اره و مانند آن ) محدود است . كف آتش نشاني كف بصورت محلول تهيه مي گردد . كف در هنگام پاشيده شدن توسط سر لوله كف ساز با هوا و آب مخلوط شده و حباب سازي مي گردد . كف در هنگام استفاده ، با گسترش فراواني كه دارد مي تواند روي حريق را پوشانده و مانع رسيدن اكسيژن و صعود گازهاي ناشي از حريق مي گردد . 
نكته مهم دراستفاده از كف ، توسعه خوب آن و پخش شدن روي سطح ماده احتراقي مخصوصا مايعات قابل اشتعال بدليل سبكي آن مي باشد . 

پودر هاي خاموش كننده 

استفاده از برخي از مواد شيميايي كه معمولا داراي بنيان كربنات ، سولفات يا فسفات مي باشند يكي از راه هاي متداول و ساده براي خاموش كردن آتش از طريق خفه كردن آن است . اين تركيبات براحتي براياطفاء انواع حريق C ، B ، A بكار مي روند . به همين دليل در استفاده هاي عمومي معمولا اين تركيب خاموش كننده توصيه مي شود . به اين تركيبات پودر شيميايي گفته مي شود . پودر شيميايي اگر چه براي حريق دسته A كاربرد دارد ولي بدلايل اقتصادي توصيه نمي گردد مگر اينكه مواد در حال اشتعال پر بها باشند يا استفاده از آب ماهيت آنها را تغيير دهد .پودر شيميايي روي حريق پاشيده شده و باعث پوشاندن آتش و جلو گيري از رسيدن اكسيژن مي گردد . 
پودر ها در حرارت بالاي ۶۰ درجه سانتيگراد پايداري خوبي ندارند و امكان چسبندگي آنها در كپسول زياد مي گردد . قطر دانه هاي پودر بسته به نوع مواد و شركت سازنده حدود ۷۵-۱۰ ميكرون مي باشد . هرچه قطر ذرات ريزتر باشد پودر موثرتر است .پودر شيميايي تحت فشار ازت يا CO ۲ در سطح قاعده حريق به صورت جارويي پاشيده شده و در صورتي كه افراد آموزش كافي ديده باشد براحتي آتش را خاموش مي نمايند . پودر خشك اين پودر براي خاموش كردن حريق فلزات قابل اشتعال مثل سديم ، پتاسيم ، منيزيم و مانند آن بكار مي رود . 
گاز CO ۲ دي اكسيد كربن گازي است غير قابل احتراق ، بي بو ، غير سمي و سنگين تر از هوا كه داراي چگالي ۵/۱ بوده و هادي الكتريسيته نيست . مكانيسم عمل آن هنگام حريق به سه صورت است : اول خفه كردن آتش با تشكيل يك لايه سنگين مقاوم در مقابل عبور هوا ، دوم رقيق كردن اكسيژن هوادر اطراف محوطه حريق و سوم سرد كردن آتش .
يکي از خصوصيات مهم گاز CO ۲ اين است كه باعث خسارت به مواد موجود در محيط حريق نمي شود لذا در مواردي كه مواد با ارزش دچار حريق مي شوند مناسب تر از اب است CO ۲ براي حريق هاي الكتريكي و الكترنيكي بسيار مناسب است زيرا بدليل عدم هدايت برق و عدم وجود مواد باقيمانده باعث اتصال يا خرابي در حساس نمي گردد . 
تركيبات هالوژنه ( هالن ) مواد هالوژنه از مشتقات ۴ CH يا C ۲ H ۶ مي باشند كه بجاي يك يا چند عنصر هالوژنه (شامل I ، Br ، Cl ، F) جايگزين شده است . 
هالن در هنگام اطفاء بدون بجاي گذاشتن اثرات تخريبي و باقيمانده بر روي مواد و دستگاه ها مي تواند بطور بسيار موثري ايفاي نقش نمايد . مكانيسم اثر هالن تا حدودي مشابه CO ۲ بوده و چون سنگين تر از هوا هستند مي توانند بسرعت روي حريق را پوشانده و مانع رسيدن اكسيژن گردند . بعلاوه پاشش اين مواد بر روي حريق مي تواند باعث رقيق شدن اكسيژن هوا در اطراف حريق شده و آن را مهار نمايد . اين مواد با نسبت افزايش حجم حدود برابر هنگام تغيير فاز از حالت مايع به بخار بيش از برابر افزايش حجم بيشتري نسبت به دي اكسيد كربن دارند . به همين دليل در وزن مساوي قدرت خاموش كنندگي آنها ۳-۲ برابر CO ۲ مي باشد . هالن مي تواند در هنگام مجاورت با آتش از سرعت واكنش هاي زنجيره اي بكاهد و بصورت موثر تري آتش را مهار نمايد به همين دليل در شرايط يكسان براي خاموش كردن آتش ميزان مورد نياز هالن كمتر از يك چهارم ميزان CO ۲ مورد نياز براي اطفاء است .خاموش كننده هالن براي محدوده هاي كوچك ولي مهم تجهيزات يا مواد قابل اشتعال مانند ماشينهاي الكترونيكي و الكتريكي ، حريق هاي مواد جامد پر ارزش ، سايتهاي ديسپاچينگ ، مراكز مخابراتي و مانند آن كاربرد دارد.

چنان­چه دتکتورها را سلول عصبی و سیم­ها و کابل­ها را رشته­های عصبی بنامیم، می­توانیم تابلوی کنترل مرکزی را مغز سیستم اعلام حریق محسوب داریم. تابلوی کنترل مرکزی ضمن پایش کلیه­ی ورودی­­ها، کلیه­ی سیستم­های خروجی را نیز کنترل می­کند و در عین حال توان الکتریکی کلیه­ی بخش­ها از طریق همین تابلو تامین می­شود.

منبع تغذیه­ی اصلی تابلوهای کنترل از نوع AC و منبع تغذیه­ی ثانویه­ی آن­ها از نوع DC است. انواع دتکتورها و شستی­های اعلام حریق، تجهیزات ورودی تابلوی کنترل محسوب می­شوند. اطلاعات مربوط به وضعیت اماکن مختلف از طریق این­گونه تجهیزات جهت پردازش و فعال نمودن تجهیزات خروجی در اختیار تابلوی کنترل مرکزی قرار می­گیرد.

آژیرها، چراغ­های شنیداری و انواع تجهیزات عمل­کننده­ی دیگر مانند رله­های فراخوان آسانسور، بازکن درهای اضطراری و دمپرهای حریق از جمله تجهیزات خروجی محسوب می­شوند.

انتخاب تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق تابعی است از اندازه­ی ساختمان، کاربری، تعداد مناطق و تجهیزات مورد نیاز ورودی و خروجی اعلام حریق. بر ا ین اساس و بر پایه­ی نوع سیستم طراحی شده می­توان از انواع تابلوهای کنترل مرکزی متعارف، آدرس­پذیر و یا هوشمند استفاده کرد.

تابلوهای مرکزی باید در نقاطی از ساختمان نصب شوند که احتمال وقوع حریق در آن­ها کم­تر است و در عین حال رفت و آمد پرسنل نگهداری­ کننده­ی ساختمان در آن­جا بیشتر است. به گونه­ای که کارکنان حاظر در محل به محض عمل نمودن دتکتورها و روشن شدن چراغ­های مربوطه به منطقه­ای که در آن حریق روی داده است از وضعیت خطرناک مطلع شوند و بتوانند اقدامات لازم را به سرعت و با دقت انجام دهند.  بدین معنی که  باید در محلی نصب شود که به راحتی قابل مشاهده باشد. معمولا در ورودی­ها و محل­هایی که ماموران آتش­نشانی داخل می­شوند نصب می­گردد.  

محل نصب مرکز اعلام حریق باید کاملا روشن باشد، بنابراین لازم است مکانی که در آن تابلوی کنترل مرکزی نصب شده است مجهز به سیستم روشنایی اضطراری باشد. ضروری است که پلان­های ساختمان در محل نصب مرکز  اعلام حریق بایگانی و نگهداری شوند، تا نیروهای امداد که خارج از ساختمان در محل حاظر می­شوند با دسترسی به نقشه­های ساختمان بتوانند عملیات امداد را بهتر و سریع­تر راهبری کنند. برای انتخاب تابلوی کنترل مرکزی باید 20 درصد اضافه ظرفیت برای توسعه­ی آتی مدارها و حلقه­های تشخیص در نظر گرفت.

این پانل­ها به دو نوع آنالوگ و میکروپرسسوری تقسیم می­شوند. پانل­های کنترل باید قادر به تشخیص و اعلام خطای اتصال کوتاه یا قطعی مدار باشند. و هم­چنین در مواقع قطعی برق به طور اتوماتیک برق اضطراری را توسط باطری ­های به مدار اعمال کند.پانل ­ها معمولا دارای امکاناتی نیز برای تست قسمت­های مختلف مدار نیز می باشند. از نظر ظرفیت پانل­ها را با زون تقسیم بندی می­کنند که معمولا به صورت 2، 4، 8، 16، 24 و 32 زون ارائه می شوند. در بعضی از پانل­ها می­توان با اضافه کردن کارت­های الکترونیکی (EXTENTION CARD) تعداد زون ­ها را افزایش داد. خود مرکز کنترل باید توسط یک دتکتور دودی حفاظت شود. ارتفاع نصب آن حدود 1.8 الی 2 متر است و باید محل نصب آن­ را از نظر دستکاری افراد غیر مجاز و یا احتمال خرابکاری مورد توجه قرار داد. تعداد دتکتورهای قابل اتصال به هر زون توسط کارخانه­ی سازنده تعیین می­شود.

در سیستم اعلام حریق نحوه­ی ارتباط دتکتورها با پانل مرکزی به این صورت است که در مواقع بروز حریق، تحریک دتکتور یا فشار دادن شستی اعلام حریق باعث ایجاد یک اتصال کوتاه نسبی در مدار می­شود و جریان مدار افزایش می­یابد.(نه به حدی که به عنوان اتصال کوتاه کامل شناخته شود و باعث اعلام خطا شود.) در نتیجه مرکز کنترل اعلام حریق می­نماید. مرکز کنترل از طریق مدار الکترونیکی بعد از تشخیص حریق رله­های مربوطه را وصل کرده و آژیرها و چراغ­های اعلام خطر را به کار می­اندازد.

تابلوهای کنترل مرکزی بسته به نوع سیستم، قطع نظر از دریافت سیگنال­های ورودی و صدور فرامین خروجی برای تجهیزات خروجی ممکن است توانایی پشتیبانی عملیات دیگری را نیز داشته باشد.

صحت عمل­کرد سیستم، تغییر آدرس­ها، امکانات برنامه­ریزی و دلخواه سازی تنظیم زمان، راه اندازی مجدد دتکتورها، ساکت نمودن آژیرها و خاموش نمودن تجهیزات هشدار دیداری، ذخیره­ی اطلاعات و رویدادها، نمایش وضعیت، برقراری ارتباط تلفنی با مراکزی مسئول، چاپ گزارش­ها و کنترل کلیه­ی رله­ها از جمله عملیاتی است که تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق قادر به انجام آن­ها هستند.

بر همین اساس تابلوهای کنترل مرکزی ممکن است شامل همه و یا تعدادی از کلیدها و دیودهای نمایشگر زیر باشند. البته تابلوهای کنترل مرکزی هوشمند یا آدرس­پذیر جدا از چراغ­های راهنما دارای صفحه­ی نمایش­گر مخصوص هستند و امکان اتصال به رایانه و ثبت اتفاقات از طریق آن را نیز دارند و در عین حال می­توانند با تجهیزاتی هم­چون مدم یا کارت شبکه از راه دور نیز کنترل شوند.

برخی از کلیدهای عمل­کننده و دیودهای راهنما عبارتند از :

کلید تمرین: کلیدی برای قطع ارتباط بین تابلوی کنترل مرکزی با مدارهای تکرار کننده و ستاد آتش­نشانی برای انجام عملیات آزمایش و اطمینان از صحت عمل­کرد مدار.

کلید راه اندازی مجدد: برای باز گرداندن سیستم به حالت عادی.

کلید سکوت: برای قطع صدای هشدار دهنده­های صوتی

کلید ورود اطلاعات: کلیدها و دکمه­های روی تابلوی کنترل مرکزی برای وارد نمودن کلمه­ی عبور و یا تنظیم شرایط

دگمه­های جهت­دار یا کلیدهای پیکان: کلیدهای پیکان با جهات چهارگانه­ی پایین، بالا، راست و چپ برای دستیابی به اطلاعات و دسترسی به فهرست تنظیم شده است.

دگمه­ی فرمان: کلید با دگمه­ای برای انجام تغییرات در فهرست­­های مختلف مطابق نیاز کابر نشان­گرهای دیداری تابلوی کنترل مرکزی اعلام حریق از نوع دیودی به رنگ­های مختلف هستند. البته در بسیاری از مراکز اعلام حریق پیشرفته به غیر نشان­گرهای دیودی، اتفاقات بر روی صحنه­ی نمایش درج می­گردد. دیودهای مورد استفاده در تابلوهای کنترل به منظور اعلام موارد زیر مورد استفاده قرار می­گیرند:

   –   هشدار حریق (معمولا به رنگ قرمز)

–       پیش هشدار حریق (معمولا به رنگ کهربایی)

–       بروز عیب در داخل تابلوی کنترل مرکزی (معمولا به رنگ کهربایی)

–       بروز عیوب خارجی (معمولا به رنگ کهربایی)

–       بروز عیب در ریزپردازنده (معمولا به رنگ کهربایی)

–       برقراری جریان درست تغذیه­ی الکتریکی (معمولا به رنگ کهربایی)

–       عیب در سیستم (معمولا به رنگ کهربایی)

–       عیب در سیستم هشدار و بروز نقص در مدار اعلام­کننده­های صوتی (معمولا به رنگ کهربایی)

–       عیب در حلقه (معمولا به رنگ کهربایی)

–       عیب زمین، اتصال مدار به زمین (معمولا به رنگ کهربایی)

–       برقراری ارتباط، دیود با حالت چشمک زن برای وقتی که ارتباط سیستم با تابلوی کنترل مرکزی برقرار است.(معمولا به رنگ کهربایی)

–       دیود مناطق به تعداد مناطق حریق که به هنگام حریق در آن منطقه روشن می­شوند (معمولا به رنگ قرمز) این دیودها نشان دهنده­ی هشدار هستند.

–       دیود نوری شرایط عادی (معمولا به رنگ سبز)

–       دیود نوری شرایط عیب، دیود برای نشان دادن عیب کلی در سیستم که معمولا به رنگ کهربایی یا زرد انتخاب می­شود. در بسیاری از تابلوهای کنترل مرکزی به همراه روشن شدن این دیود، یک بیزر داخلی نیز به صدا در می­آید.

–       دیود کم ظرفیت بودن باطری، روشن شدن این دیود نشان­گر آن است که باطری سیستم رو به اتمام بوده و نیازمند شارژ مجدد است.

–       دیود تنظیم اشتباه و راه اندازی مجدد، در صورت تنظیم اشتباه ریزپردازنده این نشان­گر روشن شده و در عین حال سیستم برای رفع خطا و رجعت به وضعیت پیش­گزیده مجددا راه­اندازی می­شود. روشن شدن این دیود نشان­گر توان اندک منبع تغذیه نیز می­باشد.

–       دیود نوری جریان متناوب، روشن بودن این دیود نشان­گر برقراری جریان AC به تابلوی کنترل مرکزی است. خاموش شدن آن و روشن شدن دیود نوری جریان مستقیم، نشانه­ی استفاده­ی تابلو از منبع تغذیه­ی پشتیبان است.

دیود نوری در حال کار، مانند دیود نوری شرایط عادی است و روشن بودن آن نشان­گر در مدار قرار داشتن تابلوی کنترل مرکزی و مجهز بودن فضاهای تحت پوشش به سیستم حفاظت و اعلام حریق است.

 

 

 

 

پروتکل ها زبان مشترک تجهیزات الکترونیکی می باشند. پروتکل ها در دو دسته ی پروتکل های باز و پروتکل های بسته طبقه بندی می شوند. زمانی که می گوییم یک شرکت از محصولات با پروتکل بسته استفاده می کند یعنی اطلاعاتی در مورد نحوه ی انتقال اطلاعات بین تجهیزات تولیدی خود را در اختیار دیگر سازندگان یا مصرف کنندگان نمی گذارد. به عبارت ساده تر یعنی اجازه نمی دهد شرکت های دیگر تجهیزاتی به مجموعه ی تجهیزات او اضافه کنند تا از پروتکل های مشترک استفاده کنند. دلایل زیادی برای این کار وجود دارد که مهم ترین آن ها صرفه های اقتصادی و جلوگیری از اختلالات فنی است. اما برخی از تجهیزات موجود در بازار از پروتکل های باز استفاده می کنند. دلیل این کار هم باز صرفه های اقتصادی است! شرکت هایی که خود هم سازنده ی پنل و هم سازنده ی دتکتور می باشند اغلب پروتکل های بسته را ترجیح می دهند. اما شرکت هایی که فقط تجهیزات پیرامونی یعنی مثلا دتکتور، آژیر یا فلشر می سازند از پروتکل های باز استفاده می کنند یا تجهیزات خود را کانونشنال می سازند که نیازی به تبادل اطلاعات از طریق پروتکل ها نداشته باشند.

برخی از این پروتکل ها به صورت ذیل می باشند:

Siemens: FDnet , C-Net, CAN, Cluster, Backbone, SAFEDLINK (UDP/IP),ISO1745

Notifier: OPAL , CLIP

System Sensor , Honeywell: CLIP

Mavili: VIP

SCAME: (Modbus)

INIM: (Enea, Argus, Opollo Discovery)

Hochiki: (ESP)

NSC: (ESP,Apollo XP95 & Discovery )

Teletek: (System Sensor, Teletek Electronic (TE))

SD3:(Jbus)

 

 

 

 

هر سیستم اعلام حریق دارای یک مدار صوتی اعلام حریق (آژیر) می­باشد. که به وسیله­ی دیودهایی همیشه چک می­گردند تا مبادا قطعی در مدار به وجود آید.

آژیرها وسایل خبری صوتی هستند که هنگام بروز حریق به صدا در می­آیند. ساختمان آن­ها الکترونیکی بوده و معمولا پلاریزه (دارای مثبت و منفی) می­باشند. نصب آن­ها به صورت سقفی یا دیواری می­­باشد. حداقل صدای آژیر باید 65 دسی­بل یا 50 دسی­بل بیشتر از صداهای محیط باشد. مقدار قدرت صدا برای استراحت­گاه­ها 75 دسی­بل می­باشد. در صورتی­که آلودگی صوتی یا حجم وسیع محل حفاظت، امکان شنیدن صدای آژیر را برای تمام پرسنل ممکن نسازد، افزایش تعداد آژیرها و بالابردن توان آن بایستی مراعات شود. در مکان­های پر سر و صدا به ازای هر 30 ثانیه اعلام بایستی 5db توان آژیر زیادتر شود. در محل­هایی که افراد ناشنوا تردد دارند استفاده از چراغ دور گرد یا فلاشر نیاز می­باشد. در محل­هایی که درب­های بسته وجود دارد (مثل ادارات) حداقل توان آژیر بعد از عبور از درب 75db باشد.صدای آژیر می­بایست منحصر به فرد بوده، یعنی از صدای آژیر خطر سرقت یا ناهار و … متمایز باشد. در پانل­های جدید جهت مرسوم (Conventional) جهت اطمینان بیشتر از مدارات دوبل (دو مدار آژیر) استفاده می­گردد. استفاده از مدار انتهایی جهت جلوگیری از قطعی مدار ضروری است

 معمولا صدای آژیرهای ساخته شده در فاصله­ی یک متری حدود 100 دسی­بل است. معمولا به همراه بعضی از آژیرها  چراغ فلاشر هم  تعبیه می­شود تا در صورت پر سر و صدا شدن محیط و شنیده نشدن صدای آژیر چراغ فلاشر افراد را متوجه بروز حریق بنماید. تغذیه­ی آژیرها معمولا 24 ولت DC می­باشد و هنگام آلارم جریان حدود 160 میلی­آمپر می­کشند ولی در حالت عادی جریان آن­ها چند ده میلی آمپر است. در محیط­های پر سر و صدا (محیط­های کارگاهی و صنعتی) از آژیرهای موتوردار(Siren) استفاده می­شود که فرکانس خروجی 1000 تا 1800 هرتز را دارند و صدای قوی تولید می­کنند. رنگ آژیرها معمولا قرمز می­باشد

پیشنهاد می­شود در محل­های پر سر و صدا قدرت آژیر 90db و هر زون آتش یک زون آلارم داشته باشد.(پیشنهاد سازنده)

در هر زون کشف حریق (حفاظتی) حداقل یک سیستم اعلام نصب گردد. سیستم آژیر در راه­پله، انباریها و تمامی محل­ها قابل شنیدن باشد. جهت هدایت ماموران آتش­نشانی نصب سیستم اعلام شامل آژیر و چراغ دوره گرد نیاز می­باشد. در ساختمان­های مسکونی حداقل صدای آژیر 65db و در اتاق خواب 75db لازم است. در سالن­های بزرگ، جهت آژیرها نبایستی در یک امتداد باشد. تمام آژیرهایی که در یک ساختمان به کار می­روند باید دارای صدای یکنواخت و یکسان باشند و از همه جای ساختمان صدای آژیر شنیده شود.

درب ضد حریق 30db و درب استاندارد 20db و درب­های معمولی حداکثر 10db از شدت صدا می­کاهد. نرخ کاهش صدا طبق جدول حدود 3db بر متر می­باشد. افت ولتاژ مجاز برای آژیرها حداکثر 10% است. نوع معمول آژیرها 95db و 105db می­باشد. محل نصب بدون مانع و از زیر سقف حداکثر 20 سانتی­متر پیشنهاد می­شود.

 

 

 

تابلو گالوانیزه :

تابلو ایمنی گالوانیزه مناسب برای محیط بیرونی می باشد و در برابر آب کاملا مقاوم می باشد. بوسیله چسباندن برچسب روزرنگ یا شبرنگ یا شبنما بر روی آن این تابلو بر اساس خواسته مشتری تولید می شود .ضخامت ورق مورد استفاده0.05mmمی باشد که بسته به سفارش قابل تغییر می باشد

بررسی کامل شعله با پایه­ی هیدروکربن نشان داد که در این شعله­ گاز CO2 متصاعد شده از اثر سوختن دارای IR تولیدی در رنج 4.3 تا 4.4 میکرومتر می­باشد.

هم­چنین با بررسی­های بیشتر در طیف 0.9 تا 3 میکرون (IR متساعد شده از انرژی خود شعله) مقادیر عظیمی IR وجود دارد.

دتکتور  IR/IR  که می­تواند جهت سوختن مواد با پایه­ی هیدروکربن از پروسس دو طیف 4.3 تا 4.4 میکرون و 0.9 تا 3 میکرون که در اصل نسبت سنجی یا تفاضل سنجی می­نماید. (طیف 0.9 تا 3 میکرون بسیار حجیم می­باشد.) و هم­چنین وجود یک پروسسور که از وجود خطا در فضای حفاظتی می­کاهد، استفاده نماید. این دتکتور نسبت به انواع قبل برد و قابلیت اطمینان بیشتری دارد. دتکتورهای IR/IR برای طیف­های 0.8 تا 1 میکرون و 14.7 تا 16 میکرون هم طراحی و ساخته می­شوند.

اساس کار:

1-    آنالیر فیلکرها

2-    اندازه­گیری تشعشع و طول موج دریافتی

3-    نسبت سنجی بین دو سیگنال رسیده از دو سنسور مادون قرمز

در این دتکتور بیس تشعشع 4.3 تا 4.4 میکرون ناشی از CO2­ می­باشد. برد مطلوب این دتکتور 20 متر جهت (2sq ft2 ) شعله خواهد بود.

وجود چند اشکال در دتکتور UV، IR و هم­چنین داشتن مزایای زیاد از قبیل سرعت، دقت، برد زیاد، سازندگان را بر آن داشت تا از ترکیب این دتکتور جهت رفع معایب و دقت عمل­کرد استفاده نمایند

همان­طور که می­دانید شعله­ها با پایه­ی هیدروکربن در دو طیف مادون قرمز با طول موج 4.3 میکرومتر و فیلکر 1 تا 30 هرتز و اشعه­ی ماورای بنفش با طول موج 0.2 تا 0.3 میکرومتر تشعشع قابل توجه دارند. ترکیب دتکتور UV/IR جمع دو دتکتور UV و IR و اندازه­گیری فیلکر به صورت And و با سیستم پروسسور با منطق فازی – لاجیک جهت تشخیص به موقع و جلوگیری از اشتباه می­باشد. طیف عملکرد دتکتور دو تایی UV/IR قابلیت اطمینان بالاتری نسبت به دتکتورهای قبلی دارد.

این دتکتور در تشخیص حریق هیدروژن که مقادیر زیادی اشعه­ی ماورای بنفش و کمی مادون قرمز تولید می­نماید، نسبت دو طیف تشعشع را نسبت به هم می­سنجد و در صورتی­که این نسبت طبق تنظیم اولیه باشد اعلام حریق می­نماید.

تشخیص شعله­ی زغال:

در این تشعشعات اشعه­ی ماورای بنفش کم و مادون قرمز زیاد می­باشد در صورتی­که درصد UV/IR اول نمی­تواند این نسبت را داشته باشد. می­توان این دتکتور را برای حریق زغال به صورت خاص تنظیم نمود(نسبت خاص UV/IR)

منابع خطا:

در این دتکتور وجود جرقه، نور، کرونای ولتاژ بالا، جوشکاری، IR منابع داغ لامپ هیدروژن، هالوژنه و غیره به تنهایی نمی­تواند خطا ایجاد کند. عامل خطا تنها هنگامی پیش می­آید که یک منبع اشعه­ی ماورای بنفش قوی مثل جوشکاری هم­زمان با جرقه (منبع IR یا اجسام داغ) فعال شوند. در این دتکتور UV با طول موج نور خورشید در کنار فیلیکر مربوط به یک منبع IR که ممکن است از حرکت یک جسم یا یک نفر در جلو جسم داغ به وجود آید عامل خطا می­باشد.

هم­چنین X-Ray و جوشکاری یا سطوح داغ و اشعه­ی ماورای بنفش ممکن است خطا به همراه داشته باشد.

محدودیت­ها

برای شعله­های کربنی­(زغال) توصیه نمی­شود. گازها، بخارات باعث کور شدن سنسور UV آن می­گردند. این دتکتور نسبت به شعله­های هیدروکربن(مایع، گاز، جامد) فلزات (منیزیم)سولفور، هیدروژن، هیدرازین و آمونیاک حساس می­باشد. سرعت عمل­کرد این دتکتور زیر 500 میلی­ثانیه است

 

 

 

اشعه­ی ماورای بنفش دارای طول موج 1000 تا 4000 آنگستروم می­باشد. طول موج ماورای بنفش رسیده از خورشید به زمین حدود 2800 آنگستروم می­باشد که در هنگام عبور از جو زمین جذب می­گردد. با بررسی­های انجام شده معلوم گشته معمولا تمامی حریق­ها تشعشع UV بین 1800 تا 2500 آنگستروم تولید می­کنند. (دامنه­ی حس­گرها حدودا در همین بازه یعنی 1800 تا 2500 آنگستروم قرار دارد.) دتکتورهای ساخته شده­ی اشعه­ی ماورای بنفش (حساس به اشعه­ی ماورای بنفش متساعد شده از شعله) نسبت به شعله­ی پایه­ی هیدروکربن-هیدروژن-فلزات بسیار حساس بوده و درسرعت حداکثر 10 میلی­ثانیه شعله را کشف می­نمایند. این دتکتور نسبت به اشعه­ی ماورای بنفش خورشید غیر حساس است.

سرعت بالا و عکس­العمل نسبتا خوب در فاصله­ی زیاد (برد بالا) از مزایای این دتکتور است. این دتکتور نسبت به جوش­کاری با طول موج بلند حساس نیست. اما X-Ray، جوشکاری با نور مرئی، جرقه، کرونا و وجود بعضی از گازها درعملکردش اختلال به وجود می­آورد. هم­چنین معمولا نور لامپ­های جیوه­ای فشار پایین و لامپ­های خورشیدی ممکن است ایجاد آلارم کاذب نماید. این دتکتور مخصوص نصب در سایت­ها می­باشد، اما به علت وجود شرایط آلارم کاذب در سایت­ها، نصب آن در سایت­های مسقف بهتر است

 

 

 

 

 به طوری که هر نوع شعله­ای خواص زیر را دارا می­باشد.

1- تولید گاز CO2 با حجم زیاد و دمای بالای 500 درجه­ی سانتی­گراد.

2- تولید بخار  (H2O) با حجم زیاد و دمای بالای 100 درجه­ی سانتی­گراد.

3- تولید مقادیر گازهای غیر قابل اشباع مانند گاز CO که حجم آن بستگی به دمای شعله و درصد اکسیژن دارد.

4- وجود اجسام داغ (black body) در اطراف شعله.

5- وجود نور خیره کننده و دمای بالای خود شعله.

از سه طریق می­توان یک شعله را احساس و اندازه­ گیری کرد.

1-    گرمای ناشی از شعله به وسیله­ی دتکتور حرارتی.

2-    انرژی ناشی از شعله، به وسیله­ی تغییرات مقادیر وزن هیدروکربن­ها و تبدیل آن به انرژی.

3-    تشعشع ناشی از شعله به وسیله­ی دتکتورهای شعله.

این دتکتورها با استفاده از سنسور گیرنده­ی اشعه­ی ماورای بنفش شعله­ی آتش یا اشعه­ی مادون قرمز آتش را بسیار سریع تشخیص می­دهند. در دو نوع قابل نصب برای فضای داخلی (Indoor) و فضای خارجی (Outdoor) موجود می باشد و ولتاژ کار آن­ها 12 الی 30 ولت DC است زاویه­ی دید آن­ها نیز 120 درجه می­باشد

در سیستمهای هوشمند آشکارساز همواره فعال و به طور پیوسته پاسخگوی سیگنالهای ارسالی از سوی تابلو کنترل مرکزی هستند و مانند سیستمهای آدرس پذیر و متعارف تنها در دو وضعیت هشدار یا عدم هشدار قرار ندارند در این گونه سیستمها آشکارسازها نقش تستگرهای را بازی می کنند که داده ها را به عنوان سیگنال های ورودی در اختیار ریز پردازنده های تابلو کنترل مرکزی قرار می دهند در این سیستم به منظور تعیین وضعیت کلی از سوی تابلو مرکزی در هر 5-10 ثانیه یکبار به طور کامل بررسی می شود

اصول کشف و تشخیص حریق در سیستمهای آدرس پذیر مشابه سیستمهای متعارف است به جز اینکه در این گونه سیستمها هر یک از آشکارسازهای اتوماتیک یا شستی ها دارای آدرس منحصر به فردی هستند که از طریق آن تابلو کنترل قادر به شناسائی آن است.

مدار کشف در این گونه سیستمها به صورت حلقوی است که از تابلو کنترل مرکزی آغاز و به همان تابلو ختم میشود

کلیه تجهیزات به صورت مدارک در این حلقه جای می گیرد

حداکثر مسافت فضاهایی که توسط یک حلقه می تواند حفاظت شوند 000/10 مترمربع است و میتواند تا پنج منطقه را پوشش دهند.

مدار هشدار صوتی میتواند به صورت جداگانه نصب شود.

حداکثر تعداد المانها در هر حلقه 126 عدد می باشد.

 

 

 

 

طبق آمارهاي سازمان بين المللي كار، سالانه 1/2 ميليون نفر در جهان در اثر حوادث و بيماريهاي شغلي كشته شده و 250 ميليون حادثه شغلي و 160 ميليون بيماري شغلي در نقاط مختلف جهان رخ مي دهد، كه زيان اقتصادي نشان از اين حوادث و بيماريها در حدود 4 درصد توليد ناخالص ملي جهاني است. از طرفي پيشرفتهاي تكنولوژي و فشارهاي رقابتي باعث ايجاد تغييرات سريع در شرايط كاري، فرآيندهاي توليد و ساختار شركتها مي شود، كه در اين شرايط وجود مقررات به تنهايي براي حفاظت در برابر مخاطرات كافي نبوده و نياز به يك ابزار كارآمد مديريتي براي اجراي آنهاست. 
پس از موفقيت در معرفي نگرش سيستمي در مباحث مديريتي كه توسط سازمان بين المللي استاندارد (ISO) و بصورت مجموعه استانداردهاي مديريت كيفيت (ISO9000) و مديريت محيط زيست (ISO14000)، در اوايل دهه 1990 صورت گرفت، اعمال اين نگرش در بحث ايمني و بهداشت حرفه اي در سطح سازماني قوت گرفته و در سال 1996 در يك نشست بين المللي كار بواسطه داشتن ساختار سه جانبه متشكل از دولتها، كافرمايان و كارگران، نقش موثرتري از سازمان بين المللي استاندارد در امر تدوين و پياده سازي سيستمهاي مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي درمحيطهاي كاري داشته باشد. 
در اين راستا، شاخه ايمني و بهداشت حفه اي ILO كه هم اكنون بنام Safework ناميده مي شود، با يك سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي با استفاده از استانداردها و منابع موجود كرد. پس از مرور منابع موجود، اجزاي كلي سيستم شناسايي شده و پيش نويسها تهيه شد. در طول دو سال پيش نويسها بصورت سيستميك توسط كارشناسان بين المللي مرور شده و اصلاح گرديد. 
در اواخر سال 1999 انستيتو استاندارد بريتانيا كه يكي از اعضاي سازمان ISO است، پيشنهاد ايجاد شاخه جديدي براي مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي با هدف تدوين يك استاندارد ISO نمود كه اين پيشنهاد با مخالفت شديد بين المللي مواجه شد و شكست خورد. 
پيش نويس نهائي سند ILO در ژانويه سال 2001 جهت اظهار نظر براي اعضاي اين سازمان فرستاده شد و در نهايت پس از تصويب در هيئت مديره، در دسامبر آن سال بعنوان يكي از منابع اين سازمان منتشر شد. (ILO.OSH2001). 
راهنماي فوق يك مدل منحصر به فرد سازگار با ديگر سيستمهاي مديريت همانند ISO9000 و ISO14000 مي باشد و جايگزين استانداردها و قوانين ملي كشورها نبوده و در حقيقت، منعكس كننده ارزشهاي سازمان بين المللي كار همانند سه جانبه گرائي و استانداردهاي بين المللي مربوطه همانند كنوانسيون ايمني و بهداشت حرفه اي 1981 و كنوانسيون خدمات بهداشت حرفه اي سال 1985 مي باشد. 
امروزه تاثير مثبت ايجاد سيستمهاي مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي در سطح سازماني بخوبي توسط دولتها، كارفرمايان و كارگران شناخته شده است و از آنجا كه كارفرما يا مديريت مسئول اجراي سياستهاي ايمني و بهداشت حرفه اي در محيط كار تحت مديريت خود مي باشد، پياده سازي سيستمهاي مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي ابزار مناسبي جهت نيل به اين هدف مي باشد. در اين نوشتار روش پياده سازي سيستم فوق الذكر (ILO-OSH2001) و اجراي مختلف اين سيستم مورد بحث و بررسي قرار گرفته است.

 

1- مدار باز: اگر در هر نقطه اي مدار قطع شود باعث كاهش و يا قطع جريان مستمر مي شود اين مورد توسط تابلو كنترل مركزي احساس و اعلام مي گردد

2- شرايط عادي: آشكارسازها جريان بسيار كمي را از خود عبور مي دهند كه همان جريان مستمر مي باشد

3- شرايط هشدار: در صورت شرايط حريق و فعال شدن آشكارسازها جريان عبوري از آنها افزايش يافته و ممكن است تا mA 50 برسد.

4- حالت اتصال كوتاه: در صورت بروز اتصال كوتاه در مدار اختلاف پتانسيل به صفر رسيده و جريان عبوري بشدت افزايش مي يابد.

در هر منطقه متعارف یا مدار انشعابی یک منطقه نباید بیش از 30 آشکارساز و تستی قرار گیرد.

 

 

 

 

همانطور که می‌دانید، نگهداري و تعميرات (maintenance)، به مجموعه فعاليت‌ها و اقداماتي كه به منظور آماده‌به‌کارنگهداشتن تجهيزات در سطح قابل قبول از نظر عملياتي (نگهداري) و يا بازگرداندن تجهيزات معيوب به چرخه استفاده و بهره‌برداري، اطلاق مي‌شود و نتيجه موردانتظار از اين اقدامات، ايجاد آمادگي، حفظ قابليت عملياتي، تداوم و استمرار عملياتي تجهيزات براي شرايط تعريف شده خواهد بود. در این مقاله قصد داریم به توضیحاتی مختصر در مورد تست و نگهداری و همچنین تعمیرات سیستم های اطفاء حریق اسپرینکلر بپردازیم.

استانداردNFPA25 Standard for Inspection,Testing and Maintenance of Water-Based fire protection systems بطوركامل به نحوه  بازرسي، تست، نگهداري و تعميرات اين تجهيزات پرداخته و تمامي اقدامات لازم براي مهيا نمودن و حفظ سيستم در همان شرايط و سطح عملكردي طراحي شده را، تشريح مي‌نمايد.

در سيستم لوله تر(wet pipe sprinkler system)  اسپرينكلرها به شبكه لوله‌كشي محتوي آب متصل هستند و به محض فعال‌شدن اسپرينكلر، آب فوراً تخليه مي‌شود. از امتيازات اين سيستم مي‌توان به سرعت بالا و هزينه‌هاي پايين نصب، نگهداري و تعميرات اشاره كرد. در اكثر مناطقي كه خطر يخ‌زدگي آب وجود ندارد، سيستم تر اولين انتخاب طراحان خواهد بود و اطمينان از صحت عملكردي و حفظ شرايط مطلوب این سيستم اطفاء حريق تنها با انجام يك پروسه صحيح نگهداري و تعميرات موثر بدست خواهد آمد.

همانطور که می‌دانید، نگهداري و تعميرات (maintenance)، به مجموعه فعاليت‌ها و اقداماتي كه به منظور آماده‌به‌کارنگهداشتن تجهيزات در سطح قابل قبول از نظر عملياتي (نگهداري) و يا بازگرداندن تجهيزات معيوب به چرخه استفاده و بهره‌برداري، اطلاق مي‌شود و نتيجه موردانتظار از اين اقدامات، ايجاد آمادگي، حفظ قابليت عملياتي، تداوم و استمرار عملياتي تجهيزات براي شرايط تعريف شده خواهد بود.

 بازرسي، تست و تعمیرات

1-   بازرسي

– اسپرينكلرها:  (Sprinklers)اسپرينكلرها مي‌بايست ساليانه مورد بازديد قرار گرفته و عاري از هرگونه خوردگي (زنگ زدگي)، رنگ، مواد خارجي و صدمه فيزيكي بوده و متناسب با نوع آنها (e.g. upright , pendant or sidewall) به‌طور صحیح نصب شده باشند. درصورتي‌كه دارای هر يك مشكلات فوق باشند، حتماً بايد تعويض و يا اصلاح وضعيت شده و هرگونه انسداد و گرفتگي مسير پاشش آن نیز برطرف شود.

درخصوص سرویس و نگهداری قطعات يدكي و موجودي انبار نیز موارد ذيل بايستي ساليانه كنترل گردد:

1-      متناسب بودن تعداد و نوع اسپرينكلرها

2-      آچارهاي مخصوص آچاركشي انواع اسپرينكلرهاي بكاررفته در سيستم

– لوله‌ها و اتصالات  (Pipe &Fittings): لوله‌ها و اتصالات بكاررفته بايد هر سال كنترل شده و در وضعيت مطلوبي باشند. عاری از هرگونه آسيب مكانيكي، نشتي، خوردگي و ناهم‌راستايي (عدم انطباق) بوده و هيچ‌گونه بار خارجي بر آنها وارد نگردد.

– بست‌ها و آويزها (Hangers and Seismic Braces) :جنس و سايز لوله، نوع مصالح ساختمان، احتمال وقوع زلزله و…… از عواملي هستند كه در انتخاب نوع بست‌ها وفاصله بين آنها تاثير مي‌گذارند. در فرايند بازرسي بايد توجه داشت كه هيچ‌كدام از نگهدارنده‌ها نبايد آسيب فيزيكي ديده و يا شل باشند. درصورت صدمه و يا لقي اقدام لازم، تعويض يا بستن مجدد آنهاست.

 

– گيج‌ها (Gauges) :تمامي فشارسنج‌ها بايستي ماهيانه بازديد شده تا وضعيت مناسب خود را حفظ و فشار تغذيه آب از شبكه را به‌طور دقیق نشان دهند.

– سازه (Buildings) :سالانه و پيش از شروع فصل سرما مي‌بايست تمام بخش‌هاي ساختماني كه در آن سيستم اطفاء اسپرينكلر تعبیه شده، اعم از پنجره‌هاي ديواري و سقفي، درها، سيستم تهويه، منافظ و……. بازرسي شوند تا آب موجود در سيستم اسپرينكلر تر، منجمد نگردیده و ميزان گرمايش (انرژي) موردنياز براي ايجاد دماي حداقل ⁰c 4.4 مهيا باشد.

– تجهيزات هشداردهنده(Alarm Devices) :اين تجهيزات ازجمله: زنگ اخبارهاي مكانيكي و پرشر سوئيچ و ….. مي‌بايست هر سه ماه يكبار بازديد و صحت آنها بدون هرگونه آسيب فيزيكي تأييد شود.

– هيدروليك سيستم (Hydraulic nameplate) :هرسه ماه يكبار چك گردد.

– اتصالات آتش‌نشاني (Hose Connections) :براساس استاندارد ساليانه مورد بازديد و كنترل قرار گیرند.

– شيرهاي كنترل (Control valves) :لازم بذكر است، حداقل يك شير كنترل فهرست شده می‌بایست بر روي هر سيستم اسپرينكلر نصب شود. مگر آنكه لوله تغذيه‌كننده سيستم اسپرينكلر و شبكه آب فایرباکس آتش‌نشاني (سيستم‌هاي متشكل از شبكه لوله‌كشي و اتصالات مربوط به شيلنگ‌هاي آتش‌نشاني كه براي اطفاء دستي بكار مي‌روند) مشترك باشد. آنگاه براي هر طبقه نيز يك شير كنترل نصب گردد تا هنگام تعميرات سيستم اسپرينكلر، خللي در عملكرد شبكه آب آتش‌نشاني وارد نشود. شيرهاي فوق ازجمله شيرهاي پروانه‌اي و …. بصورت هفتگي و ماهيانه بايد چك شوند.

تست

– اسپرينكلرها  (Sprinklers):اسپرينكلرهای مرغوب درصورت عدم وارد شدن صدمه احتمالي فيزيكي و … تا 50 سال به خوبي كار خواهند كرد و نياز به تست ندارند. لكن بعد از آن مي‌بايست جايگزين شده و يا تست گردند. در حالت دوم بصورت تصادفي از نواحي گوناگون، تعداد مشخصي بعنوان نمونه انتخاب و به يك آزمايشگاه داراي صلاحيت در حوزه كنترل صحت عملكرد و تست اين تجهيزات ارسال مي‌گردد. پس از تأييد، قابليت استفاده خواهند داشت و بعد از آن هر 10 سال يكبار اين فرايند تكرار مي‌شود. درصورتي كه از زمان ساخت اسپرينكلر 75 سال گذشته باشد، فاصله هر كنترل به 5 سال يكبار تقليل خواهد يافت.

– گيج‌ها (Gauges) :این تجهیزات ميبايست هر 5 سال يكبار تعويض شده و يا با يك نمونه كاليبره‌شده، مقايسه شوند تا درصورت نداشتن دقت لازم، به واحد كاليبراسيون ارسال و اصلاح شود.

– تجهيزات هشداردهنده(Alarm Devices) :اين تجهيزات همانطوركه مي‌بايست هر سه ماه يكبار بازديد و صحت آنها بدون هرگونه آسيب فيزيكي تاييد شود، برطبق روند اشاره‌شده در استاندارد، بايد مورد تست عملكردي نیز قرار گيرند.

 

– اتصالات آتش‌نشاني (Hose Connections) :پس از گذشت 5 سال از زمان نصب، اين تجهيزات باید مورد سرويس تست قرار گيرند و درصورت تأیید پس از آن، هر 3 سال اين امر اتفاق بیافتد.

تعميرات

در بخش تعميرات سيستم‌هاي اطفاء حريق موارد ذيل صورت مي‌پذيرد:

– اسپرينكلرها  (Sprinklers): در برخي از اجزاي سيستم‌های اسپرينكلر، بازسازي مجموعه در قالب نوسازي تجهيزات و قطعات صورت مي‌پذيرد. مشخصات و موارد زير در جايگزيني و كاربرد مناسب اسپرينكلرها مورد توجه مي‌باشد:

– نوع اسپرينكلر

– سايز اوريفيس و ضريب k

– نرخ دما

– پوشش اسپرينكلر (درصورت داشتن)

– نوع پاشش (upright,pendant,sidewall)

– ملزومات طراحي

در جعبه‌اي مخصوص مي‌بايست تعدادي اسپرينكلر يدكي متناسب با انواعي كه در سيستم بكار رفته است، نگهداري شود. محل استقرار جعبه فوق در معرض رطوبت، گردوغبار، خوردگي و يا دماي بيش از 38 درجه سانتيگراد نباشد. به‌هيچ‌عنوان نبايد از اسپرينكلرهاي داراي پوشش يا رنگ يا هرگونه تزيين اضافي و غيراستاندارد استفاده نمود. وضعيت تعداد اسپرينكلرهاي يدكي كه بايستي در محل انبارش شده و موجود باشد به قرار زير است:

– در سيستم‌هاي داراي تعداد اسپرينكلر كمتر از 300 عدد، حداقل 6 اسپرينكلر

– در سيستم‌هاي داراي 300 تا 1000 اسپرينكلر، حداقل 12 عدد

– در سيستم‌هاي داراي بيش از 1000 اسپرينكلر، حداقل 24 عدد

آچار اسپرينكلر  (Sprinkler Wrench): در اجرای فرایند تعميرات، يكي از ابزارهاي مهم و موردنياز آچار اسپرينكلر مي‌باشد. بايد براي هريك از انواع اسپرينكلرهاي نصب‌شده در سيستم، مي‌بايست يك آچار مخصوص آن در جعبه نگهداري قطعات يدكي وجود داشته باشد تا در زمان مونتاژ و دمونتاژ كردن اسپرينكلرها و آچاركشي، از آن استفاده شود.

 

تست تأييديه نصب: در مواقعي كه انجام فعاليت‌هاي بازسازي و تعميرات اجزا و تجهيزات سيستم اطفاء حريق اسپرينكلر، منجر به ايجاد تأثير بر روي بيش از 20 عدد از اسپرينكلرها باشد، نصب و راه‌اندازي تمامي المان‌هاي فوق بايستي برطبق استاندارد (NFPA13) انجام پذيرد.

– اتصالات آتش‌نشاني (Hose Connections) : پس از هر بار استفاده از اين تجهيزات، تمامي رابط‌ها مي‌بايست قبل از بكارگيري مجدد در سيستم، تخليه، تميز و كاملاً خشك شوند. تجهيزاتي كه موفق به اخذ تأييديه در مراحل بازرسي و تست نمي‌شوند، بايست مجدداً تعمير، تست و يا جايگزين شوند.

– شيرآلات  (valves): این تجهیزات يكي از كليدي‌ترين اجزاء مورداستفاده بوده كه مي‌بايست سالانه و يا هر زمان كه موردنياز است تعمير و نگهداري شده و بعضاً المان‌هاي داخلي آنها مورد بازديد قرار گيرند.

– آب مورداستفاده در سيستم (Marine Systems) : معمولاً در سيستم‌هاي اطفاء حريق اسپرينكلر، پس از انجام تعميرات، از آب شيرين بعنوان منبع ذخیره براي تخليه و آب‌گيري مجدد تجهيزات استفاده مي‌شود.

 نتيجه‌گيري

 

در اين نوشتار، اندكي به نحوه بازرسي، تست و انجام تعميرات سيستم‌هاي اطفاء حريق آبی(WET SYSTEM) براساس استانداردهاي موردتأييد، پرداخته شد و طرح كلي و اهميت داشتن يك برنامه منسجم و صحیح در اين حوزه بمنظور افزايش راندمان سيستم‌ها مشخص شد.

سيستم هاي کشف و اعلام حريق كه مطابق با استاندارد انگلیسی BS5839 در ساختمان ها و مجموعه هاي ساختماني نصب مي شود معمولا براي تامين دو هدف عمده يعني حفاظت از زندگي افراد و صيانت از اموال در نظر گرفته مي شود. اهداف ديگري كه ممكن است علاوه بر موارد ياد شده مورد توجه قرار گيرد شامل حفاظت از محيط زيست و تداوم امور مي باشد. اين گونه سيستم ها براساس استاندارد  BS 5839-1 به دسته های زیر رسته بندي می شوند.

سيستم هاي رسته M

اين گونه سيستم ها شامل شبكه هاي دستي بوده و در آن از آشكارسازهاي خودكار استفاده نمي شود.

 

سيستم هاي رسته L

سيستم هاي رسته L براي حفاظت از زندگي در نظر گرفته شده و در آن از آشكارسازهاي خودكار استفاده مي شود. اين گونه سيستم ها به شرح زير تقسيم مي شود:

الف – سيستم هاي رسته   L1

سيستم هايي كه در تمامي بخش هاي ساختمان نصب مي شود.

هدف از يك سيستم رسته L1 حصول به زود هنگام ترين هشدار حريق ممكن است به گونه اي كه بيشترينفرصت براي فرار در اختيار قرار گيرد.

ب – سيستم هاي رسته L2

سيستم هايي كه در بخش هاي تعريف شده ساختمان نصب مي شود.

دامنه پوشش حفاظتي سيستم هاي رسته  L2 همانند سيستم L3 مي باشد مضافاً به اين كه در اين گونه سيستم ها مناطق پر مخاطره ساختمان همچون موتورخانه، اتاق برق و مانند آن نيز پوشش داده مي شود و بايد با هشدار زود هنگام ساكنين آگاه شوند.

پ – سيستم هاي رسته L3

اين نوع سيستم ها بايد به گونه اي طراحي شود كه فرمان اعلام حريق در مرحله زود هنگامي صادر شود كه كليه متصرفان ساختمان قبل از اين كه راه هاي فرار به علت وجود آتش، دود و گازهاي سمي غير قابل عبور شود به صورت ايمن فرار نموده و از ساختمان خارج شوند. اين گونه سيستم ها معمولا راه هاي فرار از حريق و اتاق هايي كه به آن باز مي شود را شامل مي شود.

 

ت – سيستم هاي رسته  L4

اين گونه سيستم ها در بخش هايي از راه هاي فرار شامل مكا نها و فضاهاي گردشي مانند راهروها و راه پله ها نصب مي شود. هدف از سيستم L4 تامين ايمني متصرفان ساختمان به وسيله اعلام هشدار وجود دود در مسيرهاي فرار مي باشد. در اين نوع سيستم نصب آشكارسازها در ديگر مكانها نيز بلامانع است.

 

ث – سيستم هاي رسته  L5

سيستم هايي است كه در آن مكا ن هاي مورد حفاظت و / يا محل نصب آشكارسازها براي تامين ايمني ويژ هاي در نظر گرفته شده است(غير از سيستم هاي L1، L2، L3 و L4 ) مانند اتاق هاي كامپيوتر. اين گونه سيستم ها براي مواردي در نظر گرفته مي شود كه داراي ريسك ويژه بوده و بايد مورد توجه خاص قرار گيرد مانند يك مكان مخاطره آميزي كه استحقاق نصب آشكارسازهاي خودكار را دارد ليكن در آن يك سيستم دستي نيز مورد نياز است.

 

سيستم هاي رسته P

سيستم هايي است مجهز به آشكارسازهاي خودكار براي حفاظت از اموال كه به شرح زير تقسيم مي شود:

الف – سيستم هاي رسته P1 : سيستم هايي كه در كليه بخش هاي ساختمان نصب مي شود.هدف از سيستم هاي رسته P1  دريافت اخطار آتش سوزي در زود هنگام ترين زمان ممكن است به گونه اي كه فاصله زماني بين احتراق و ورود آتش نشانان به حداقل برسد.

ب – سيستم هاي رسته  P2 : سيستم هايي كه در بخش هاي تعريف شده از ساختمان نصب مي شود. هدف از سيستم هاي رسته P2 دريافت اخطار آتش سوزي زود هنگام در مناطقي است كه سطح خطر حريق بالا باشد و يا اين كه وقفه در ادامه كسب و كار حائز اهميت باشد. اين گونه بخش ها ممكن است شامل فضا هاي كوچك مانند يك يا دو اتاق در ساختمان و يا بخش هاي وسيع مانند طبقات ساختمان باشد.

انواع سيستم افشانه آب

سيستم تر

سيستم خشك

سيستم جريان آزاد

سيستم نيمه آزاد

سيستم تر:

اين سيستم داراي فشار لازم به صورت دائم مي‌باشد و افشانه‌هاي اتوماتيك در موقع حريق مسير را براي پاشش باز مي‌نمايند. در دهانه افشانه‌ها در اين شبكه يك حباب شيشه‌اي وجود دارد كه هنگام بالا رفتن دما در اطراف آن، بيش از حد تحمل حباب، مي‌شكند وباعث آزاد شدن مسير جريان آب مي‌شود.

سيستم خشك:

در اين سيستم در حالتعادي، شير جريان آب توسط فشار هوا،با نيتروژن بسته است و عملكردن يك يا چند افشانه اتوماتيك كه حساس به دما مي‌باشند باعث باز شدن شير آب مي‌شود.در صورتي كه فشار منبع آب به صورت ثقلي تامين نشود، بايد در سيستم يك كليداتوماتيك حساس به فشار در مسير تعبيه شده باشد تا در موقع لازم پمپ‌هاي آب را روشن نمايد. در مواقعي كه احتمال افت فشار آب شبكه نيز وجود دارد وجود كليد اتوماتيك وپمپ كمكي لازم مي‌باشد.

سيستم جريان آزاد:

اين سيستم از يكسري افشانه‌هاي با دهانه آزاد (باز)تشكيل شده است كه شير اصلي در هنگام نياز توسط سيستم كاشف يا به صورت دستي باز شده و جريان برقرار مي‌شود. به اين روش راه‌اندازي، نيمه اتوماتيك مي‌گويند.

سيستم نيمه آزاد:

در اين سيستم كه شبيه نوع جريان آزاد است ولي ازافشانه‌هاي اتوماتيك استفاده شده است پشت افشانه‌ها مقدار محدودي فشار نيز وجوددارد و هنگامي كه سيستم كشف حريق شير اصلي جريان را باز مي‌كند فقط افشانه‌هايي عمل مي‌كنند كه قبلاً توسط گرما فعال باشند.

در طراحي سيستم افشانه، ميزان آب و فشار لازم بايد براي زماني پيش‌بيني شودكه تمام افشانه‌ها در حال عمل باشند. در اين خصوص دبي، فشار و حجم مورد نياز آببايد در شبكه وجود داشته باشد.

محاسبات شبكه بر اساس دانسيته پاشش آب:

هر افشانه در هنگام عمل پاشش آب محدوده‌اي به صورت چتري در زير خود راآب پاشي خواهد نمود. هر چه ارتفاع افشانه بالاتر باشد، قاعده اين محدوده بزرگتر ودانسيته پاشش آب كمتر مي‌گردد. شكل محدوده حفاظتي يك افشانه را نشان مي‌دهد.براي حفظ كارايي افشانه‌ها محدوده 180 فوت مربع تعيين شده است. اين معيار يك عددكلي است و با توجه به ويژگي‌هاي محيطي و نوع مواد آتشگير مي‌تواند تغيير كند، لذااز معيار دقيق‌تري مي‌توان استفاده نمود و آن هم تركيب درجه خطر و مساحت است كه درجدول زیر آمده است.

كدرنگ‌هاي آب افشانها:

آب افشانه‌ها براساس دماي عملياتي به كدهاي ذيل درجه‌بندي گرديده‌اند.

دسته‌بندي نرخ عملكرد و دماي آب افشانه‌ها و رنگ تيوپ‌هاي آن (كد13 از NFPA)

آب افشان‌ها به تنهايي يك سيستم مستقل و قابل قبول بوده و به نگهداري خيلي مختصري نياز دارند.

با توجه به اين كه در سيستم‌هاي آب افشان‌تر، در داخل لوله‌ها آب مي‌باشد لذا تنها بايد در ساختمان‌هايي كه در معرض خطر آتش‌سوزي مي‌باشند، بكار برده شوند، و دماي ساختمان‌ها بايستي درحد فاصل 40 درجه فارنهايت (4 درجه سانتيگراد) يا بالاتر حفظ گردد. در مواقعي كه لازم است تعدادي از آب‌افشان‌ها در محيط‌هايي با دماي پائين‌تر نصب گردند مي‌توان از مواد ضد يخ استفاده نمود. آن بخش از لوله‌هاي آب‌افشان در سيستم تر كه در معرض دماي زير صفر باشند، بايستي با محلول ضد يخ پر گردند.

همانطور که می‌دانید، نگهداري و تعميرات (maintenance)، به مجموعه فعاليت‌ها و اقداماتي كه به منظور آماده‌به‌کارنگهداشتن تجهيزات در سطح قابل قبول از نظر عملياتي (نگهداري) و يا بازگرداندن تجهيزات معيوب به چرخه استفاده و بهره‌برداري، اطلاق مي‌شود و نتيجه موردانتظار از اين اقدامات، ايجاد آمادگي، حفظ قابليت عملياتي، تداوم و استمرار عملياتي تجهيزات براي شرايط تعريف شده خواهد بود. در این مقاله قصد داریم به توضیحاتی مختصر در مورد تست و نگهداری و همچنین تعمیرات سیستم های اطفاء حریق اسپرینکلر بپردازیم.

استانداردNFPA25 Standard for Inspection,Testing and Maintenance of Water-Based fire protection systems بطوركامل به نحوه بازرسي، تست، نگهداري و تعميرات اين تجهيزات پرداخته و تمامي اقدامات لازم براي مهيا نمودن و حفظ سيستم در همان شرايط و سطح .عملكردي طراحي شده را، تشريح مي‌نمايد

در سيستم لوله تر(wet pipe sprinkler system) اسپرينكلرها به شبكه لوله‌كشي محتوي آب متصل هستند و به محض فعال‌شدن اسپرينكلر، آب فوراً تخليه مي‌شود. از امتيازات اين سيستم مي‌توان به سرعت بالا و هزينه‌هاي پايين نصب، نگهداري و تعميرات اشاره كرد. در اكثر مناطقي كه خطر يخ‌زدگي آب وجود ندارد، سيستم تر اولين انتخاب طراحان خواهد بود و اطمينان از صحت عملكردي و حفظ شرايط مطلوب این سيستم اطفاء حريق تنها با انجام يك پروسه صحيح نگهداري و تعميرات موثر بدست خواهد آم

تاریخچه افشانگرهای ESFR

افشانگرهای ESFR یا زود اطفاءکننده‌های واکنش سریع به‌درستی بعنوان بهترین سرمایه گذاری‌ و راهکار در اطفاء حریق انبارهای کالا مطرح گردیده است. استفاده از این نوع از افشانگرها به سال 1980 میلادی برمی گردد که از آن زمان به بعد، این نوع از افشانگرها بعنوان یکی از روش‌های جایگزین افشانگرهای با چیدمان قفسه ای توسعه یافتند. این سیستم‌ها با هدف اطفاء کامل حریق درحالی ارائه گردیدند که افشانگرهای متعارف تنها قادر به محدودنمودن و جلوگیری از گسترش حریق بودند. به همین دلیل برای خاموش سازی کامل حتماً نیاز به حضور مأموران آتش نشانی می بود.

اما این افشانگرها چگونه کار می کنند؟ افشانگرهای ESFR آب را 2 تا 3 برابر بیشتر از افشانگرهای متعارف پاشش می کنند و قطره های پاشیده‌شده توسط این افشانگرها، بزرگ‌تر می باشند. درنتیجه، این قطره ها با مومنتوم بیشتر نسبت به قطره های افشانگرهای متعارف، درصد بیشتری از آب را روی آتش ریخته و باعث خاموش‌شدن آتش می گردند.

مزایا

بدیهی است، درصورت مساعدبودن شرایط، استفاده از افشانگرهای ESFR دارای مزایای قابل توجهی می باشد که بعضی از این موارد، عبارتند از:

زمان نصب کمتر

کاهش پیچیدگی لوله‌کشی (بدون نیاز به لوله‌کشی به داخل قفسه‌ها)

افزایش انعطاف‌پذیری کارکردن با قفسه‌ها، بدون نگران‌بودن از آسیب‌رسانی احتمالی به افشانگرها

شناسایی سریع حریق و جلوگیری از گسترش آن

قابل‌استفاده برای محافظت از انبار کالاهای بسته‌بندی‌شده و غیربسته‌بندی‌شده

قابل‌کاربرد برای محافظت از انبار تایرهای لاستیکی، رول کاغذ، مایعات اشتعال‌پذیر و قطعات اتومبیل

طراحی‌شده برای محافظت از انبار کالاهای تا ارتفاع 2/12 متر و حداکثر ارتفاع سقف 7/13 متر

دارابودن ضریب تخلیه بالا (در مقایسه با دیگر افشانگرها، نیاز به اختلاف فشار کمتری دارد).

کاهش یا حذف نیاز به استفاده از پمپ آتش‌نشانی

کاربردها

همانطور که ذکر شد، افشانگرهای ESFR برای محافظت از کالاهای انبارشده تا حداکثر ارتفاع 2/12 متر و حداکثر ارتفاع کف تا سقف 7/13 متر کاربرد دارد. همچنین جهت محافظت از انبارهای با ارتفاع بیشتر، طرح های حفاظتی شامل ترکیبی از افشانگرهای با چیدمان قفسه ای و ESFR با هم و یا افشانگرهای با چیدمان داخل قفسه به‌ تنهایی مناسب می باشد. ESFR جهت محافظت از دامنه وسیعی از کالاها طراحی می‌شود. این سیستم قابلیت انعطاف‌پذیری بیشتری در انبارها، در مقایسه با روش استفاده از افشانگرهای متعارف ایجاد می‌کند که مطابق با استاندارد، تنها مجاز به استفاده جهت محافظت از کالاهایی که هنگام نصب سیستم در انبار ذخیره شده بودند، می باشد و درصورت تغییر کالاهای ذخیره شده در انبار، افشانگرهای مورد استفاده، ممکن است مطابق با ضوابط استاندارد جایگزین شود. در مواردی‌که موقعیت انبارها ایجاب کند که از افشانگرهای متعارف که شامل افشانگرهای داخل‌قفسه نیز می باشد، برای محافظت ساختمان استفاده شود، مالکین ساختمان ترجیح می‌دهند که از سیستم ESFR استفاده نماید. زیرا بدلیل این که این سیستم نیاز به استفاده از افشانگرهای داخل‌قفسه را مرتفع می کند، نگرانی خاصی در مورد خراب‌شدن افشانگرها در اثر برخورد وجود ندارد. به‌علاوه، درصورت تغییر کالاهای ذخیره‌شده در انبار، به‌دلیل انعطاف‌پذیری این نوع افشانگرها از نظر قابلیت محافظت از دامنه وسیعی از کالاها، عموماً نیازی به تغییر سیستم نمی باشد.

محدودیت های سیستم ESFR

با وجود قابلیت برتر سیستم های ESFR در مهار آتش (درمقایسه با افشانگرهای متعارف که تنها حریق را قبل از رسیدن نیروهای آتش‌نشانی کنترل می کنند)، این نوع از سیستم ها دارای محدودیت های ذیل می باشد:

درصورت استفاده از قفسه های یکپارچه (solid shelving) استفاده از این نوع از افشانگرها مجاز نیست.

بین سر افشانگر و حداکثر ارتفاع کالاهای انبارشده، حداقل 36 اینچ فاصله می بایست رعایت گردد.

استفاده در اماکن ذخیره مایعات قابل ‌اشتعال عموماً مجاز نیست.

ضوابط مربوط به فاصله این نوع از افشانگرها از موانعی مانند: سازه های سقف، کانال ها، تجهیزات روشنایی و … بسیار سخت‌گیرانه است که در هنگام طراحی و نصب، می بایست مورد توجه قرار بگیرد.

نتیجه‌گیری

سیستم های ESFR بسیاری از چالش های محافظت از انبارها را حل می کنند و استفاده از آنها، باتوجه به مزایای چشمگیرشان ازجمله: کاهش پیچیدگی سیستم و افزایش انعطاف‌پذیری و نیز کاهش هزینه ها، همواره مورد گسترش بوده است. با این حال حصول اطمینان از انتخاب نوع درست سیستم ESFR مستلزم آگاهی کامل از نوع کالاهای انبارشده و روش نگهداری این‌گونه کالاها و همچنین توجه به مفاد استانداردهای ارائه‌شده در این زمینه بوده و عدم توجه به این موارد، ممکن است منجر به عدم کارایی این سیستم گردد.